Każdy naród ma swoją “Nakbę”

Ben-Dror Yemini
tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Palestyńczycy w Gazie protestują przeciwko Deklaracji Balfour w jej 100. rocznicę. Twierdzenie, że palestyńscy mieszkańcy byli ignorowani, jest bezpodstawne. (Zdjęcie: AP)

Na twierdzenie o niesprawiedliwości, jakiej doznali arabscy mieszkańcy Palestyny z powodu Deklaracji Balfoura, należy patrzeć na tle rzeczywistości i norm pierwszej połowy XX wieku. Setki milionów ludzi odzyskały ojczyzny narodowe i niepodległość, a dziesiątki milionów doświadczyło jakiegoś rodzaju “nakby”, włącznie z Żydami w krajach arabskich.

Deklaracja Balfoura nie była gromem z jasnego nieba. Nie była wynikiem jakiejś cudownej siły żydowskiej ani kapitału żydowskiego. Żeby to zrozumieć, musimy spojrzeć na szersze tło historyczne.

Kończyła się pierwsza wojna światowa. Główną cechą tych dni był rozpad imperiów i odrodzenie się idei narodowej. A koniec każdej ery imperialnej daje w rezultacie kolejną falę wyzwolenia narodowego. Rozpad Imperium Austro-Węgierskiego, jak również rozpad Imperium Osmańskiego stworzyły nowe państwa narodowe. Przesuwano granice.

Wyzwolenie narodowe, niemal każde wyzwolenie narodowe, pociągało za sobą ogromne koszty. Populacje były przenoszone, zazwyczaj przymusowo, by dać idei wyzwolenia narodowego jakąś podstawę.

To nie był koniec. Rozpad Związku Radzieckiego także doprowadził do ustanowienia szeregu nowych państw narodowych. Rozpad Jugosławii, państwa wielonarodowego, doprowadził do założenia siedmiu jednostek narodowych – jak również do czystek etnicznych na wielką skalę.

Kilka miesięcy przed Deklaracją Balfoura francuski dygnitarz z francuskiego ministerstwa spraw zagranicznych, Jules Cambon, wysłał list to przywódcy syjonistycznego Nahuma Sokołowa, stwierdzający, że “będzie czynem sprawiedliwym i zadośćuczynieniem pomaganie przez Ententę w odrodzeniu narodowości żydowskiej w Ziemi, z której naród Izraela został wygnany tak wiele stuleci temu”. Wielka Brytania porozumiała się z Francją i Stanami Zjednoczonymi przed wydaniem tej deklaracji.

Dwa miesiące po Deklaracji Balfoura prezydent USA, Woodrow Wilson, wydał swoje Czternaście Punktów, które były związane prawem do samostanowienia. Innymi słowy, uznano prawo każdej społeczności, która była pod rządami imperialnymi, do niepodległości, wolności i suwerenności. Idea wyzwolenia narodowego i państwa narodowego jest ideą antyimperialną. To prawda, że w dzisiejszych czasach znowu słychać głosy post-narodowe i anty-narodowe, nawet w małym Izraelu, ale te głosy wydają się świadczyć o słabnięciu pamięci historycznej.

Syjonizm był ruchem narodowym, jednym z wielu, który wykorzystał dobrą koniunkturę na tę ideę, tak samo jak najwyżsi reprezentanci świata arabskiego starali się o suwerenność i niepodległość w oparciu o tę samą ideę. W odróżnieniu od innych narodów, które były mniejszością na danym terytorium, Żydzi byli mniejszością narodową pod rządami wielu państw i imperiów.

Był jeden moment w historii, bezpośrednio po ogłoszeniu Deklaracji Balfoura, kiedy żydowski nacjonalizm i arabski nacjonalizm miały nawet wspólne interesy. To znalazło swoje odbicie w porozumieniu Faisal–Weizmann, podpisanym w 1919 r. Profesor Efraim Karsh pisze o arabskiej i muzułmańskiej akceptacji Deklaracji Balfoura i idei narodowości żydowskiej. Także Talaat Pasza, jeden z władców upadającego Imperium Osmańskiego, które zamieniło się w tureckie państwo narodowe, wyraził poparcie dla prawa Żydów do narodowego domu w Palestynie.

Głównym argumentem wysuwanym przez przeciwników Deklaracji Balfoura jest to, że ignoruje narodowe aspiracje mieszkańców tego obszaru. To jest nieścisłe. Przede wszystkim, sama Deklaracja Balfoura zakazuje dokonywania im jakiejkolwiek szkody. Po drugie, ich aspiracje narodowe były honorowane jako część arabskiego państwa, które ówcześni przywódcy arabscy, włącznie z Emirem Faisalem, chcieli założyć na większości terytoriów Bliskiego Wschodu.

Pięć lat po Deklaracji Balfoura, kiedy już została zatwierdzona przez Ligę Narodów, podjęto inną decyzję, by założyć inne państwo – Transjordanię – na ziemiach rządzonych przez mandat brytyjski, które były przeznaczone na państwo żydowskie.

Kolejny podział miał miejsce w 1947 r. i zachodnia strona rzeki Jordan została podzielona między żydowski Jiszuw a arabskich mieszkańców Palestyny. Ich prawo narodowe było honorowane. Prawo Arabów do państwowości było realizowane we wszystkich sąsiednich państwach. To uznanie stosowało się także do tych, którzy później stali się Palestyńczykami.

Ale sam świat arabski nie dopuścił do wprowadzenia w życie tego prawa. Ziemie były w ich posiadaniu. Nie było okupacji. Niemniej nie stworzono państwa palestyńskiego w latach 1949-1967. Tak więc twierdzenia, że ignorowano mieszkańców Palestyny są całkowicie bezpodstawne.

To prawda, że była Nakba. Palestyńczycy uciekli, a część została wygnana. To zdarzyło się we wszystkich niemal konfliktach narodowych i to zdarzyło się także Palestyńczykom z powodu arabskiego odrzucenia wszelkiego kompromisu, włącznie z planem podziału ONZ.

Na twierdzenie o niesprawiedliwości, jakiej doznali arabscy mieszkańcy Palestyny z powodu Deklaracji Balfoura, należy patrzeć na tle rzeczywistości i norm pierwszej połowy XX wieku. Setki milionów ludzi zdobyły wyzwolenie narodowe i niepodległość, a dziesiątki milionów doświadczyło jakiegoś rodzaju “nakby”, włącznie z żydowską nakbą Żydów w krajach arabskich. Kontekst historyczny nie powinien przeszkodzić rozwiązaniu konfliktu. Wręcz odwrotnie – plasuje ten konflikt w jego rzeczywistym miejscu.

Ben-Dror Jemini

(ur. 1954 w Tel Awiwie) jest prawnikiem, historykiem i publicystą wielu izraelskich dzienników (m.in. Maariw, Jediot Achronot), a także wykładowcą, który zajmuje się m.in. wpływem antyizraelskiej propagandy.
Pochodzi z rodziny Żydów wypędzonych z Jemenu.
Ben-Dror Yemini jest zwolennikiem pogłębiania dialogu z Palestyńczykami. Od wielu lat opowiada się za niepodległym państwem palestyńskim.

Swedes ‘Shocked and Bewildered’ by Public TV’s Refusal to Air Major Antisemitism Documentary, Director Says

Ben Cohen

Dan Alon, a survivor of the massacre of Israeli athletes at the Munich Olympics in 1972, in a scene from Bo Persson’s documentary ‘Watching the Moon at Night.’ Photo: Screenshot.

Audiences in Israel are currently flocking to see a Swedish film about the relationship between terrorism and antisemitism that Swedish national TV, which partly financed the production, continues to refuse to screen.

“Watching the Moon at Night,” directed by the veteran Swedish documentary-maker Bo Persson, will be playing to a sold-out audience at Jerusalem’s Cinematheque on Monday night, following screenings this week in Tel Aviv. The 90-minute documentary has been shown at film festivals in 12 different countries since its release in 2015, but Sweden’s national public television, SVT, has refused to air it because of pressure from a small group of executives who object to the portraits of Israeli victims of terrorism in the film, Persson told The Algemeiner on Friday.

“Many people in Sweden were shaken by this decision,” Persson said. “Sweden is a fairly open and democratic society, so when Swedish TV decides to cancel a film that they themselves were involved with, that leaves people shocked and bewildered.”

Persson said that the bulk of the film’s financing had been provided by the prestigious Swedish Film Institute, which continues to support the director in his dispute with SVT. He also alleged that editors in SVT‘s documentary film department had breached the broadcaster’s guidelines concerning the editorial independence of outside contributors.

“Several important journalists in Sweden have written big articles defending the film, and 1,400 people have signed a protest letter to the director of Swedish TV, including members of the Nobel Prize Academy and the president of the Swedish Association of Holocaust Survivors,” Persson said. “But they still won’t show the film.”

Persson said that he and his colleague Joanna Helander spent five years working on the film, which includes harrowing interviews with survivors and relatives of terror attacks and insightful analysis from some of the leading scholars of antisemitism. Dan Alon, a fencer who survived the 1972 Palestinian terrorist atrocity against Israeli athletes at the Munich Olympics, features prominently, as does Arnold Roth, whose 15 year-old daughter Malki was murdered in a Palestinian suicide bombing attack on a Jerusalem pizza restaurant in 2001. Among the authorities on antisemitism who appear are two leading academics who have passed away in the last two years — Professor Robert Wistrich of the Hebrew University, and Andre Glucksmann, the French philosopher and writer.

Part of the inspiration for the documentary, Persson said, came from his good friend Professor Walter Laqueur, one of America’s most distinguished historians. “I went with Walter to his German birthplace, Breslau, which is now Wroclaw in Poland,” Persson recalled. “Walter left Germany two days before the Kristallnacht pogrom in November 1938, and my dialogues with him were part of the reason I did the film.” More broadly, Persson said, he was acutely aware of the “cognitive war” in Sweden and much of Europe, “where very distorted pictures of Israel and its history are being broadcast.”

“I wanted to do something to counter this disinformation,” Persson said. “So little attention is paid to the fate of victims of terrorism, I decided to focus on that.”

Persson expressed concern that SVT‘s refusal to show his documentary will compel other filmmakers to engage in self-censorship when dealing with the Middle East.” Artists are censoring themselves to remain part of the media,” he said. “They don’t want to be punished by the BDS movement, which is very influential in the European filmmaking community, with the support of people like (award-winning British director) Ken Loach.”

Persson noted that he had shown his own films “in Israel for the last twenty-five years at various festivals, so I am on the BDS blacklist.”

“I wear that as a badge of honor,” he emphasized.