Ludzie nie liczby. Projekt Dariusza Popieli zasługuje na najwyższe uznanie

Andrzej Wendrychowicz

fot. Fundacja Rodziny Popielów „Centrum”

Dość powszechne jest nawoływanie do budowy społeczeństwa obywatelskiego. Jest przy tym omal tyle definicji tego pojęcia, co ich autorów. Odnoszę wrażenie, że najczęściej pod społeczeństwem obywatelskim rozumie się (przynajmniej w Polsce) społeczeństwo zaangażowane politycznie

Gdybyśmy za wskaźnik tego zaangażowania przyjęli frekwencję wyborczą, to ogromna większość naszych rodaków nie należałaby do społeczeństwa obywatelskiego. A tak przecież nie jest. W poszukiwaniu definicji najbardziej do mnie przemawiającej, trafiłem na stronie internetowej „Centrum edukacji politycznej” Landu Brandenburg na taką:

Społeczeństwo obywatelskie jest ulokowanym poza instytucjami państwa zbiorem aktywności nakierowanych na dobro wspólne, wolnym od przemocy, opartym na poszanowaniu innych.

Z niemieckich badań nad społeczeństwem obywatelskim wynika, że najważniejsze są aktywności lokalne, samoorganizowanie się w stowarzyszenia, związki, towarzystwa, zespoły, fundacje …. oraz wzajemna współpraca tych organizacji.

Wspaniałym przykładem tak rozumianych aktywności obywatelskich jest piękny, ważny i mądry projekt Ludzie, nie liczby. Stworzył go Dariusz Popiela, wybitny sportowiec, olimpijczyk, siedmiokrotny Mistrz Polski i Wicemistrz Europy w kajakarstwie górskim. 

O pierwszym działaniu w ramach tego projektu szeroko donosiły polskie i zagraniczne media. Trenując na Dunajcu w Krościenku Dariusz Popiela dowiedział się, że w tym miasteczku znajduje się zapomniany, zdewastowany, porośnięty chwastami kirkut – żydowski cmentarz, na którym pochowano setki Żydów, ofiar Zagłady, zamieszkujących tamte okolice.

Wraz z przyjaciółmi, współpracownikami Fundacji Rodziny Popielów „Centrum” z Nowego Sącza przeszukali archiwa; skonsultowali się z ekspertami, m.in. z Rabinem Avim Baumolem z krakowskiego JCC; dotarli do lokalnych „strażników pamięci”, którzy od lat podejmowali próby upamiętnienia swoich żydowskich sąsiadów; zebrali pieniądze w Internecie, znaleźli się także anonimowi darczyńcy. Na uroczystości 17 czerwca 2018 roku w Krościenku nad Dunajcem po raz pierwszy od 76 lat odczytano imiona i nazwiska 256 mieszkańców zamordowanych przez okupanta w 1942 roku. Są one także wypisane na pomniku w kształcie pękniętej macewy.

Ekipa fundacji rozpoczęła następny projekt Ludzie, nie liczby – Grybów. Chodzi o stworzenie miejsca pamięci o Żydach zamordowanych w czasie Zagłady podczas likwidacji getta w Grybowie. Większość z nich, a także mieszkańcy okolicznych miejscowości zginęli w komorach obozu zagłady w Bełżcu.

Dla mnie szczególnie ważne jest to, co napisali autorzy projektu: „Bardzo istotnym etapem prac jest przygotowanie materiałów dydaktycznych do nauczania o Holocauście. Na lekcjach historii i języka polskiego młodzież zapozna się z zarysem tragedii, jaka dotknęła mieszkańców. W ramach projektu będzie dodatkowo mogła wyjechać do Bełżca, gdzie uczci pamięć pomordowanych i zwiedzi Muzeum Obozu Zagłady. Końcowy etap działań to uroczyste odsłonięcie pomnika oraz przekazanie patronatu nad miejscem pamięci zaangażowanej szkole”.

PRZECZYTAJ o obu projektach na stronie Fundacji  Rodziny Popielów „Centrum”

Przed drugą wojną światową obywatelami polskimi było około 3,5 miliona Żydów. Według ostatniego Narodowego Spisu Powszechnego (2011) narodowość inną niż polską (albo jako drugą obok polskiej) zadeklarowało zaledwie 7.508 Żydów – 14 miejsce na liście, daleko za Niemcami, Ukraińcami, Romami. Gdzie się podziała reszta polskich Żydów z trzech i pół miliona przed wojną? Część wyjechała do nowego państwa żydowskiego, Izraela; część zdecydowała się opuścić Polskę po obrzydliwej nagonce antysemickiej w roku 1968. Ale to było w sumie zaledwie kilkaset tysięcy osób. Reszta zginęła w Zagładzie, Holokauście. Nikt nie wie, ilu ich było. Można tylko szacować, że 3 miliony.

Żydów w Polsce już prawie nie ma, ale ślady po nich są niemal wszędzie. Pozostawili po sobie wspaniałe dzieła literackie, jak Julian Tuwim i jego „Lokomotywa”, Stanisław Lem i jego „Solaris”; muzyczne, jak Henryk Wieniawski czy Władysław Szpilman (bohater filmu „Pianista” Romana Polańskiego). Byli sławnymi artystami, jak Jan Kiepura; reżyserami, jak Aleksander Ford i Andrzej Munk. Tę listę można ciągnąc bez końca. Chyba nie ma w Polsce miejscowości, w której kiedyś nie mieszkali Żydzi, bo są z nami razem od 1000 lat. Wystarczy położyć palec gdziekolwiek na mapie i jeżeli w tym miejscu jest jakieś miasteczko, czy wieś, to są tam ślady po Żydach. Trzeba ich nieraz mocno poszukać, ale są.

Śladów tych szuka i utrwala pamięć o nich Dariusz Popiela. Zachęcamy także do ich poszukiwania młodzież szkolną w ramach projektu POZNAJMY SIĘ Nauczyciele i rodzice, zachęcajcie, proszę, uczniów i swoje dzieci do udziału w tym konkursie; opowiedzcie im także o Dariuszu Popieli i jego działalności.

Polska ziemia jest pełna śladów także po innych grupach narodowościowych. Są to Kaszubi, których po wojnie uznawano za Niemców i mniej lub bardziej otwartymi represjami skłaniano do wyjazdu do Niemiec. Są to Łemkowie, Ukraińcy, Bojkowie, Dolinianie – obywatele polscy, których w ramach akcji „Wisła” w latach 1947-1950 przymusowo wysiedlono z terenów Polski południowo-wschodniej; łącznie około 480.000 osób. Ludzie mieli zaledwie dwie godziny na przygotowanie się i opuszczenie domów. Czy zostały tam jeszcze po nich ślady?

To są także Niemcy, którzy musieli opuścić tzw. „Ziemie Odzyskane”, przyznane Polsce w wyniku porozumień ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii na konferencjach w Teheranie, Poczdamie i Jałcie. Obejmowały one terytoria poniemieckie, w skład których wchodziły: część Warmii i Mazur, Pomorze Zachodnie, część Wielkopolski i Lubuskiego, Dolny Śląsk i Opolszczyzna. Usuwanie Niemców z tych ziem zapoczątkował rozkaz Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 0236 z 10 czerwca 1945 roku. Żołnierze zostali zobowiązani do wykonywania go „w sposób tak twardy i zdecydowany, żeby germańskie plugastwo nie chowało się po domach, a uciekało od nas samo, a znalazłszy się na swojej ziemi, dziękowało Bogu za szczęśliwe wyniesienie głów. […]. Wykonując swoje zadanie nie prosić a rozkazywać”. Mieszkańcom dawano od kilkudziesięciu minut do kilku godzin na spakowanie niezbędnych rzeczy. Następnie formowano kolumnę, którą prowadzono w kierunku Odry. Tam dokonywano rewizji, konfiskując wszystkie cenniejsze przedmioty, pozostawiając około 20 kg bagażu na osobę. Łącznie wysiedlono blisko 3,5 mln ludzi; wśród nich byli także tacy, którzy uważali się za Polaków. Ich ślady też są godne odnalezienia i zapamiętania.

Projekt Dariusza Popieli Ludzie, nie liczby zasługuje na najwyższe uznanie, a nade wszystko na naśladowanie. Bo ludzie, to nie liczby. Wszyscy ludzie. Bez względu na pochodzenie etniczne czy religię. Pokazywanie dobrych praktyk, takich jak ten projekt jest jednym z najskuteczniejszych sposobów zachęcania innych do działania. To takie działania budują społeczeństwo obywatelskie.

Chętnie pokażemy podobne projekty. Prosimy o kontakt z redakcją naszego portalu.

Andrzej Wendrychowicz

Obywatele RP

Obywatele RP – ruch społeczny, zajmujący się działalnością antyfaszystowską i obroną niezawisłości sądownictwa w Polsce.

Obywatele RP funkcjonują jako ruch nieformalny, warunkiem uczestnictwa w ruchu jest podpisanie „Deklaracji obywatelskiej”, w której m.in. mowa: „Każdy ma prawo odmówić posłuszeństwa tyranii, państwu naruszającemu jego godność, gwałcącemu istotne dlań prawa i wartości, państwu bezprawia wreszcie. Nie każdej władzy należy się podporządkować”^[1]. W maju 2017 r. została zarejestrowana Fundacja Wolni Obywatele RP, która wspiera działania ruchu. W lipcu 2017 r. MSWiA wezwało Fundację Wolni Obywatele RP „do zaprzestania naruszania prawa oraz swojego statutu” grożąc zawieszeniem zarządu i wyznaczeniem zarządcy przymusowego^[2].

TERRA INCOGNITA: GROWING ANTI-JEWISH RHETORIC IN THE U.S.

SETH J. FRANTZMAN

This is quite convenient: to take a tiny minority group like Jews and accuse them constantly and systematically of being white supremacists.

Activist Linda Sarsour addresses attendees at a vigil for Nabra Hassanen, a 17 year old teenage Muslim girl killed by a bat-wielding motorist near a Virginia mosque, Manhattan, New York, U.S., June 20, 2017.. (photo credit: REUTERS/AMR ALFIKY)

They say: Antisemitism is not systemic. Jews are white supremacists. Jews have dual loyalty and pledge allegiance to Israel. That is the new nexus of anti-Jewish rhetoric percolating up in the US among activists and even in Congress.

It began innocently enough with criticism of Israel and attempts to connect that criticism to other social justice priorities. But over time, the whispering campaign has grown to a crescendo that legitimizes a worldview that is rapidly becoming more toxic.
We need to understand this growing discussion as part of a puzzle. Each piece forms its part, and together the parts become a milieu that fosters hatred against Jews in the US.

Let’s start with a video put out by Jewish Voice for Peace two years ago in which activist Linda Sarsour speaks “on antisemitism.” She claims that “the same people that hate Jews hate Muslims, they hate LGBTQ people, I mean they’re usually pretty anti-black and unconditionally pro-law enforcement, so there’s a connection among these groups of people.”

Ok, great. Good point. But she doesn’t stop there. “I want to make a distinction that while antisemitism is something that impacts Jewish Americans, it’s different than anti-black racism or Islamophobia because it’s not systemic.”

So Sarsour makes a point of first noting that Jews suffer discrimination, but then hiving them off and claiming hatred of Jews is different; it’s not even systemic.

“As a Jewish American, particularly a white Jewish American, you can still get services at a government agency.”

So she seeks to turn Jewish Americans into a separate category and also to label them “white.” Notice, in her discussions of Muslims, she doesn’t differentiate between white Muslims and black Muslims. Only Jews get the additional label “white.”
In the activism spaces that led to the rise of the Women’s March and other movements, there was an attempt to differentiate between Jews and all other American minorities, labeling Jews white.

Then we began to hear not only constituent and systemic references to Jews as “white” but accusations that Jews were responsible for the slave trade. This is a racist view that has dominated rhetoric around Nation of Islam leader Louis Farrakhan.

When confronted with these accusations, Women’s March leader Tamika Mallory responded with a new twist. “Since that conversation, we’ve all learned a lot about how, while white Jews as white people uphold white supremacy, all Jews are targeted by it.”

Much as Sarsour had sought to differentiate between Jews and other minorities and the “nonsystemic” aspect of antisemitism, Mallory was noting that not only are Jews “white” but they uphold white supremacy.

With Bernie Sanders once again running for president, we now see tweets attacking him for white supremacy. “Bernie isn’t absolved of his whiteness because of his Jewishness. He, like all white Jews, are complicit in white supremacy,” writes one woman. “Say it with me: White Jews are white, white Jews are white, white Jews are white.”

The goal now among the far-Left in America is to first label antisemitism as not systemic and to downplay it. Then it is to label Jews “white,” and then to not only accept the whispering campaign that Jews ran the slave trade but that they are responsible for upholding “white supremacy.”

This is quite convenient: to take a tiny minority group like Jews and accuse them constantly and systematically of being white supremacists. No other group gets tarred with this hatred. No one attacks Armenian candidates and accuses them of upholding white supremacy, or Beto O’Rourke, or Joe Biden. Actual white people don’t get attacked as consistently as Jews in America are attacked and labeled “white.”

Now, the third piece of the puzzle is Ilhan Omar’s recent tirades accusing Jews of disliking her because she is Muslim and attacking other members of Congress for “allegiance” to a foreign country, often alongside statements about Israel.

The trend in Omar’s tweets has been to argue that Israel “hypnotizes” America, then to claim that support for it is “all about the Benjamins” and finally to argue against the “political influence in this country that says it’s okay to push for allegiance to a foreign country.”

The campaign now against Jews in America is an incremental process. 1. Claim antisemitism isn’t racism; 2. Claim Jews are upholding white supremacy; and 3. Accuse Jews of allegiance to a foreign country. And this is a process that isn’t hidden away in some conspiracy chat room somewhere, but is being pushed by the rising stars of a new young and vibrant activist community that has taken hold.

It is difficult to confront this, because many parts of the agenda have been embraced by some left-leaning Jewish activists. Some of them think that the discussion of white supremacy is a good model to challenge Jews who embrace right-wing views. Others appear to come at this from a paternalistic standpoint and think these views are not so threatening, and want to partner with these voices to be involved with other causes.

The general trend is not a good one. There is no other minority group in America today being systematically told that they are white and have allegiance to a foreign country, and that racism against them is not systemic. No one uses this rhetoric against Hindu Americans and no one so frequently attacks Chinese Americans with this rhetoric. And that’s how we know it’s an anti-Jewish agenda. Only Jewish candidates for office today are attacked for being “white”; not even white candidates are constantly berated for “whiteness.”

It is almost like the rhetoric is designed to turn Jews into a caricature as the highest example of “white supremacy” – as if saying “white Jews, white supremacy” enough will eventually get Americans to think “Jews are white supremacists.”

In case you were wondering if that’s exaggeration, The Boston Globe this week ran an op-ed titled “A shocking number of Jews have become willing collaborators in white supremacy.” Are Irish complicit? Catholics? Protestants? Nope. Just Jews. The narrative is: Jews and the slave trade. Jews and white supremacy. Antisemitism isn’t systemic. Jews have foreign allegiance.

The campaign is designed to attack other Jewish Americans and make them responsible for all of America’s problems.

If you don’t think this resonates across the political spectrum in the US, you need only look at the 2017 scandal in which former CIA agent Valerie Plame tweeted an article titled “America’s Jews are driving America’s wars.” She then claimed that it wasn’t an endorsement, but “Yes, very provocative, but thoughtful. Many neocon hawks ARE Jewish.” So she called an article “thoughtful” that was titled “America’s Jews are driving America’s wars.” That’s what they are calling “thoughtful” today in America. It’s only one step from there to “foreign allegiance.”

What’s important to point out is that no other group in America is blamed for “driving America’s wars.” Not white Protestants. Not Catholics. No one else. Only Jews. And that’s antisemitism – and it is systemic. To systematically always blame Jews and always find “the Jew” behind every problem in America, from foreign wars to white supremacy and slavery, is antisemitism. And it is systemic. And it is growing.