Archive | 2019/12/16

MENDELE MOJCHER SFORIM

MENDELE MOJCHER SFORIM

ANNA MAJCHROWSKA


8 grudnia 1917 r. w Odessie zmarł Mendele Mojcher Sforim, pisarz uznawany za pioniera nowoczesnej prozy żydowskiej. Wraz z dwoma wielkimi klasykami — Icchokiem Lejbem Perecem i Szolemem Alejchemem – stworzył tzw. kanon języka literackiego jidysz.

Mendele Mojcher Sforim / Zbiory ŻIH

Mendele (Mendełe) Mojcher Sforim to pseudonim literacki (jid. Mendele, sprzedawca książek). Naprawdę nazywał się Szalom Jaakow Abramowicz. Urodził się 2 stycznia 1836 r. w biednej rodzinie w Kopylu koło Słucka (Białoruś). Otrzymał od ojca tradycyjną edukację, kształcił się w okolicznych jesziwach. Po ukończeniu nauki wędrował po miasteczkach Podola i Wołynia z żebrakiem – Awremlem Kulawym. Obrazy biednych, małych miasteczek, do których wtedy zawitał, można odnaleźć w prozie Sforima.

Ulica w Kopylu, rodzinnej miejscowości Sforima, 1918 r.
źródło: Wikipedia

W 1854 r. zamieszkał w Kamieńcu Podolskim, gdzie pod wpływem Bera Gottlobera, pisarza tworzącego w jidysz, zainteresował się wiedzą świecką i został propagatorem oświecenia żydowskiego (haskali). Zaczął uczyć się języków rosyjskiego i niemieckiego, a także matematyki. Podjął również pierwsze próby pisarskie w języku hebrajskim — debiutował w 1856 roku w piśmie „Ha-Mag(g)id” (hebr. Kaznodzieja) artykułem List o wychowaniu. Dwa lata później przeprowadził się do Berdyczowa, skąd jednak musiał wyjechać w 1869 roku ze względu na zawartą w swych utworach krytykę skorumpowanych żydowskich elit miasta — jego pierwsza książka Miszpat Szalom (hebr. Sąd pokoju) ukazała się w jęz. hebrajskim w 1869 roku.

Sforim przeprowadził się do Żytomierza, gdzie pracował jako rabin w liberalnej szkole rabinackiej. W 1881 r. osiadł w Odessie — kierował tam miejscową Talmud-Torą. W 1905 roku uciekając przed pogromami po nieudanej rewolucji wyjechał z Odessy i przez dwa lata mieszkał w Genewie.

W swoich pierwszych utworach podnosił znaczenie kształcenia i zmian w życiu żydowskim – traktują o tym wydana w 1867 r. E(j)n miszpat (hebr. Krytyczne oko) oraz trzytomowy zarys historii naturalnej Toldot ha-tewa (hebr. Dzieje przyrody) wydany w latach 1862–1873.

Chcąc dotrzeć do większej liczby czytelników, od ok. 1864 roku zaczął pisać w języku żydowskim, a w latach 70. XIX w. jidysz stał się jego głównym środkiem wyrazu (nazywany jest w związku z tym „dziadkiem” nowoczesnej literatury jidysz). Jego pierwszą powieścią napisaną w tym języku jest Dos klejne menczele (Mały człowieczek) opublikowana w 1864 r. Książka ta otworzyła nowy rozdział literatury żydowskiej, mimo że – jak później wyznał w swojej autobiografii — wstyd mu było przyznać się do twórczości w języku jidysz, mimo że wszyscy wiedzieli, iż dotrzeć do masowego czytelnika żydowskiego i wpływać na niego można prawie wyłącznie w jidysz. [1]

Jego kolejne utwory prozatorskie to: Dos winczfingerł (jid. Pierścionek zaręczynowy, 1865), Fiszke der krumer (jid. Kulawy Fiszke, 1869), Eltern un kinder (jid. Rodzice i dzieci, 1869), Di kliacze oder car bałej-chajim (jid. Klacz albo cierpienie stworzeń, 1873).

Small zrzut ekranu 2019 12 3 o 14.45.07„Don Kiszot żydowski”, wydanie z 1899 r.
źródło: Biblioteka Cyfrowa WBP w Lublinie

Najbardziej znana powieść Sforima to Masoes Benjomin Haszliszi (jid. Podróże Beniamina Trzeciego) z 1879 r. Została wydana w jęz. polskim w 1990 r. w przekładzie Michała Friedmana. [2] Jej pierwszej adaptacji na język polski zatytułowanej Don Kiszot Żydowski. Szkic z literatury żargonowej żydowskiej dokonał w 1885 r. Klemens Junosza Szaniawski.

Powieść poprzedza słowo wstępne autora: Ja zaś, Mendele Mojcher-Sforim, którego celem zawsze było służyć swemu narodowi, swoim braciom, podług sił i możliwości, nie mogę się powstrzymać, by nie rzec: „Zanim pisarze żydowscy, którym do pięt nie dorosłem, zdążą się wyspać i napisać książkę o podróżach Beniamina po hebrajsku, ja spróbuję tymczasem opisać ją w skrótowej formie prostym językiem żydowskim”. [3]

Opowiada historię dwóch Żydów — Beniamina i Senderla z małej mieściny Tuniejadówka, którzy niczym Don Kichot i Sancho Pansa, wyruszają w podróż, podczas której mają wiele przygód. Trafiają m.in. do miasteczka Głupsk, którego sercem jest rynek. Tam mieszczą się sklepy i sklepiki, tam rozmieszczone są kramy, a wśród nich kramy złodziejskie, gdzie rzemieślnicy zbywają nadwyżki: skrawki materiału, taśmy, wstążeczki, ścinki aksamitu i resztki futrzane. Tu nieustannie wre i kipi. Tu, bez uroku, tłumy przewalają się, popychają tam i z powrotem. Nieraz można się tam nadziać na dyszle furmanek lub dwukonek. Lekarze twierdzą, że przy sekcji zwłok Żydów z Głupska natrafiają często na tkwiące w ciałach dyszle. Na lekarzach z Głupska jednak bez reszty polegać nie można. Lekarze grają tam o wiele ważniejszą rolę. [4]

Rynek w Kopylu, rodzinnej miejscowości autora, 1920 r.
źródło: Wikipedia

Sforim wykorzystał znane mu z autopsji realia życia na prowincji. Na przykładzie wymyślonych sztetli, z humorem i ironią opisywał charakterystyczne cechy narodu żydowskiego, jego przywary, tradycyjny – najczęściej tożsamy z zacofaniem – tryb życia. Krytykował żydowskie elity. Jego bohaterowie, to zwykli ludzie, nękani biedą i kłopotami – często nieudacznicy życiowi – pokazani w ujęciu tragiczno — komicznym.

Sforim jest także autorem dramatów: Di tokse (jid. Taksa, 1869) i Der pryzyw (jid. Pobór, 1884), a także alegorycznego poematu o historii narodu żydowskiego Judeł (1875). W latach 1875–1885 wydawał serię kalendarzy Der nicłecher kalendar (jid. Użyteczny Kalendarz) zawierających m.in. popularne opracowania dotyczące historii Żydów i nauk przyrodniczych. Po 1881 r. związał się z ruchem odrodzenia narodowego, należał do Chibat Syjon, wspierał syjonizm.

Mendele Mojcher Sforim
źródło: Zbiory ŻIH

W ostatnim okresie życia wrócił do pisania po hebrajsku, przede wszystkim tłumaczył na ten język swoje utwory pisane w jidysz. Powieść autobiograficzna Szlojme, syn pana Chaima (jid. Szlojme reb Chaims), nad którą pracował w latach 1899–1912, oraz nieukończone wspomnienia W owe dni (hebr. Ba-jamim ha-hem) są uważane za główne źródło informacji o dzieciństwie i rodzinie Sforima, a także o jego drodze pisarskiej. Autentyczność przedstawionych tam wydarzeń potwierdzili m.in. Max Weinreich, Szmuel Niger, David Aberbach, Jan Schwartz.

Wobec restrykcji przeciw wydawaniu jego książek w Rosji, wiele z nich miało swe pierwodruki w Warszawie i z tego miasta były rozprowadzane. Efektem tych prac było przygotowanie dzieł zebranych Sforima w języku hebrajskim (t. 1–3, 1909–1911) i w języku jidysz (t. 1–16, 1911–1913).


Przypisy:

[1] Chone Shmeruk, Historia literatury jidysz, Wyd. Ossolineum, Wrocław 1992, s. 64.

[2] https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/podroze-beniamina-trzeciego.html 

[3] Ibidem.

[4] Ibidem.

Źródła:

Artykuł został oparty na: Rafał Żebrowski, „Mendele (Mendełe) Mojcher Sforim” [w:] Polski Słownik Judaistyczny

Chone Shmeruk, Historia literatury jidysz, Wyd. Ossolineum, Wrocław 1992

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/podroze-beniamina-trzeciego.html

https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/3755-mendele-mojcher-sforim

http://zydzi.autobiografia.uni.wroc.pl/mendele-mojcher-sforim/


Zawartość publikowanych artykułów i materiałów nie reprezentuje poglądów ani opinii Reunion’68,
ani też webmastera Blogu Reunion’68, chyba ze jest to wyraźnie zaznaczone.
Twoje uwagi, linki, własne artykuły lub wiadomości prześlij na adres:
webmaster@reunion68.com


Turecki rząd AKP wysyła zbrojne drony, pojazdy opancerzone, „broń laserową” i inną broń i amunicję do proislamistycznego rządu w Libii

Łamiąc amerykańskie embargo na broń, turecki rząd AKP wysyła zbrojne drony, pojazdy opancerzone, „broń laserową” i inną broń i amunicję do proislamistycznego rządu w Libii, szkoli personel libijskiej armii i policji

Memri


Rząd AKP Turcji przez ostatni rok wysyłał drony, pojazdy opancerzone i amunicję do mieszczącego się w Tripolisie, libijskiego proislamistycznego Rządu Zgody Narodowej (GNA), na którego czele stoi premier Fajez Al-Sarradż i który ONZ uznaje jako legalny rząd Libii[1]. Rząd AKP także szkoli personel armii i policji GNA.  

Choć już w 2015 r. informowano o tym militarnym wsparciu, wydaje się, że zostało rozszerzone w 2019 r. Ta polityka pokazuje rolę Turcji w trwającej drugiej libijskiej wojnie domowej, która zaczęła się w 2014 r. i obecnie w znacznej mierze stanowi walkę między GNA a Libijską Armią Narodową (LNA), dowodzoną przez marszałka Chalifa Belkasim Haftara, który jest lojalny wobec mieszczącej się w Tobruku Izby Reprezentantów (HoR).

Rząd AKP wysłał do Libii, według doniesień, między inną bronią i wyposażeniem wojskowym, 100 Kirpi („Jeż”) odpornych na miny pojazdów opancerzonych produkowanych przez turecką firmę BMC i podobno opłaconych przez rząd w Katarze. Baykar, turecka firma zarządzana przez Selçuka Bayraktara, zięcia prezydenta Turcji Recepa Tayyipa Erdoğana, produkuje tureckie drony, których używają w Libii. W listopadzie dyrektor tureckiego Urzędu Bezpieczeństwa powiedział, że „z 50 członkami personelu uczestniczącymi w każdym programie, w sumie 200 członków libijskiej policji otrzymuje czterotygodniowe ‘podstawowe szkolenie w operacjach specjalnych’”.

Przez wspieranie GNA Turcja wspiera także niektórych wrogów Stanów Zjednoczonych, w tym Mohameda Ben Dardafa, który, jak informowano, został zabity walcząc w Brygadzie Somoud GNA 26 maja i był oskarżony o wzięcie udziału w ataku na dyplomatyczną misję w Bengazi, w której zabito ambasadora USA, Christophera Stevensa i trzech innych dyplomatów USA we wrześniu 2012 r.[2]

Niniejszy raport jest przeglądem informacji o broni, jaką rząd AKP wysyła do Libii, jej użyciu, tureckim szkoleniu libijskiego personelu armii i policji, kilku atakach LNA na tureckie interesy w Libii oraz możliwych motywacji takiej polityki.

[Ciąg dalszy tekstu nie jest spolszczony]

https://www.memri.org/reports/violating-un-arms-embargo-turkeys-akp-government-ships-armed-drones-armored-vehicles-laser


Zawartość publikowanych artykułów i materiałów nie reprezentuje poglądów ani opinii Reunion’68,
ani też webmastera Blogu Reunion’68, chyba ze jest to wyraźnie zaznaczone.
Twoje uwagi, linki, własne artykuły lub wiadomości prześlij na adres:
webmaster@reunion68.com


Guatemalan president-elect says reviewing country’s policy on settlements

Guatemalan president-elect says reviewing country’s policy on settlements

MAAYAN JAFFE-HOFFMAN


In a talk before a small crowd, hosted by the Israel Allies Foundation, Giammattei noted that his dream is to make Israel and Guatemala even closer than before.
Guatemala’s president-elect, Alejandro Giammattei, speaks an Israel Allies Foundation conference, December 9 2019 / (photo credit: MARC ISRAEL SELLEM/THE JERUSALEM POST)

The president-elect of Guatemala, Alejandro Giammattei, said Monday that when he takes office next month he will reexamine the country’s policy on Jewish settlements in Judea and Samaria with a goal of aligning Guatemala’s policy with that of the United States.

Last month, US Secretary of State Mike Pompeo designated Israel’s settlements to be “not inconsistent with international law.”
The president, speaking in an exclusive interview with The Jerusalem Post also reiterated a statement he made Sunday in the presence of President Reuven Rivlin that he would designate Hezbollah a terrorist organization upon taking office.

“They are attacking Israel,” the president said of Hezbollah.
In a talk before a small crowd, hosted by the Israel Allies Foundation, Giammattei noted that his dream is to make Israel and Guatemala even closer than before.

Guatemala was the second country in the world to recognize the State of Israel in 1948 – only after the US – and the second country to move its embassy to Jerusalem.

Giammattei said that he supports Israel out of faith: “Those who bless Israel will be blessed,” he told the group, quoting a passage from Genesis.
The president-elect said he has no plans to move the Guatemalan embassy from Jerusalem and he will use his role as the country’s leader to encourage other countries to move their embassies to the capital, as well.


Zawartość publikowanych artykułów i materiałów nie reprezentuje poglądów ani opinii Reunion’68,
ani też webmastera Blogu Reunion’68, chyba ze jest to wyraźnie zaznaczone.
Twoje uwagi, linki, własne artykuły lub wiadomości prześlij na adres:
webmaster@reunion68.com