Twierdziła, że przetrwała Holokaust, ukrywając się z wilkami w lesie. Oszukała świat

Marta Glanc

“Misha i wilki” – plakat filmu dokumentalnego – ALAMY LIMITED / Agencja BE&W

Kiedy belgijscy studenci, którzy poświęcili jej swoje prace artystyczne, dowiedzieli się prawdy, krzyczeli i płakali. Defonseca przyleciała do nich ze Stanów Zjednoczonych jako ocalała z Holokaustu. Opowiadała o tym, jak dzięki wilkom przetrwała czas wojny, stając się członkiem watahy. Jej wspomnienia przetłumaczono na 20 języków, a we Francji powstał o niej film. Prawda jednak okazała się okrutna dla każdego, kto pochylił się nad losem Mishy.

• W 1997 r. wyszła książka o niesamowitej historii Mishy, która jako siedmiolatka ruszyła przez okupowane przez Niemców państwa na poszukiwanie swoich rodziców. W przetrwaniu miały pomóc jej wilki
• Autorka Misha Defonseca twierdziła, że wszystko, co opisała, przeżyła na własnej skórze – chętnie opowiadała m.in. o tym, jak dołączyła do watahy wilków, a później zabiła nożem Niemca
• Po sporze z wydawczynią Mishy – Jane Daniel – wyszła na jaw prawdziwa historia i prawdziwa tożsamość Mishy, której wcześniej udało się wygrać wielomilionowe odszkodowanie od Daniel
• Historią Mishy zachwycali się czytelnicy w wielu państwach na świecie – we Francji nakręcono o niej film, a w 2021 r. ukazał się dokument, który opowiada o tym, jak kobiecie udało się oszukać wszystkich, iż jest ocalałą z Holokaustu

Ta historia zdawała się zbyt niewiarygodna, aby mogła być prawdziwa. Ale niemal wszyscy w nią uwierzyli. Najpierw byli to mieszkańcy Millis w Massachusetts. Dobrze znali Mishę, która przeprowadziła się do nich wraz z mężem z Belgii. Byli niewielką społecznością, ale mocno ze sobą zżytą. Kiedy usłyszeli, że Misha przetrwała Holokaust, byli w szoku. Kiedy dowiedzieli się, w jaki sposób to zrobiła, nie mogli wyjść z podziwu dla jej odwagi i wytrwałości.

– Zbierałam szczękę z podłogi. Misha była osobą ekscentryczną. Nigdy nie widziałam, żeby ktoś miał taką więź ze zwierzętami. Opowiedziała mi swoją historię pewnego dnia, kiedy piłyśmy herbatę. Ze szczegółami – wspomina Pat Cunningham, jedna z jej przyjaciółek z Millis w filmie dokumentalnym “Misha i wilki”.

Miła, przyjacielska i kochająca zwierzęta sąsiadka opowiadała mieszkańcom Millis, że to właśnie dzięki wilkom przetrwała II wojnę światową. Jako siedmiolatka uciekła na poszukiwania rodziców, z którymi ją rozdzielono w ich rodzinnej Belgii. Jej rodzice zostali deportowani. A ona, jako kilkulatka, trafiła do rodziny, która jej nie kochała. Dlatego też spakowała trochę jedzenia i nóż, i zagłębiła się w las. Wśród drzew, wędrując przez kraje opanowane przez Niemców, miała przetrwać cztery lata. A wszystko dzięki… wilkom.

Dziewczynka – wilczyca. “Dzieliły się ze mną mięsem”

To właśnie fragmenty o tym, jak Misha została przyjęta do watahy wilków, wzbudzały największe zdumienie i zaciekawienie wśród osób, którym kobieta opowiadała swoją historię.

Pamiętam, że zostałam przyłapana przez rolnika. Widział, jak kradnę jedzenie z jego pola. Ze strachu zaczęłam uciekać, a on pobiegł za mną. Nagle odniosłam wrażenie, że ktoś mnie obserwuje. Odwróciłam się i zobaczyłam to wspaniałe zwierzę. Dla mnie wyglądało jak wielki pies

– mówiła Misha, wielokrotnie wracając wspomnieniami do tych wydarzeń podczas wywiadów i spotkań z czytelnikami swojej książki.

To nie był jednak duży pies, tylko wilk, a właściwie to wilczyca. Misha twierdziła, że stopniowo zdobywała jej zaufanie, aż w końcu stała się dla niej jak matka. Później obie dołączyły do watahy wilków. Misha zdobywała ich uznanie, akceptując to, że miała najsłabszą pozycję w stadzie. A w zamian dostawała od nich m.in. pożywienie – zawsze mogła zjeść resztki mięsa, które wilki jej zostawiały.

– Przyjęły mnie do stada i ochraniały – twierdziła Misha, która była w końcu znana z tego, że ma niesamowicie dobry kontakt ze zwierzętami. Sama mieszkała z wieloma kotami. Misha nie mogła określić, jak długo żyła razem z wilkami, ale to one sprawiły, że jej historię uznano za niezwykłą. Nie dość, że przetrwała Holokaust, to radziła sobie w lesie, bez pomocy innych ludzi. Wszyscy byli oczarowani.

Misha przekonała do siebie nawet ekspertkę od wilków Joni Soffron, która została jej przyjaciółką.

– wspomina w dokumencie “Misha i wilki” w reżyserii Sama Hobkinsona.

Kiedy o tej historii usłyszała wydawczyni Jane Daniel, pomyślała: “To się sprzeda”. I zaproponowała swojej sąsiadce napisanie i wydanie wspomnień. Misha się zgodziła i już rok później – w 1997 r. – książka “Misha: A Memoire of the Holocaust Years” ujrzała światło dzienne. Polski tytuł to “Przeżyć z wilkami”, bo i na polski zostały przetłumaczone rzekome wspomnienia Mishy. A także na kilkanaście innych języków. Szybko stała się bestsellerem w Europie, a ekranizacją książki zainteresował się Disney.

Jane Daniel, pierwsza wydawczyni historii Mishy – Boston Globe / Contributor / Getty Images

Oko w oko z wilkiem. “Zawyła, a one odpowiedziały”

Ponieważ historia Mishy cieszyła się tak dużym zainteresowaniem, pojawił się pomysł, aby zgłosić ją do programu Oprah Winfrey, która polecała najciekawsze lektury. Wszystko, o czym mówiła, sprzedawało się potem w milionach egzemplarzy. I udało się, bo Winfrey jak najbardziej była zainteresowana historią Mishy. I wysłała nawet ekipę, która sfilmowała Mishę z wilkami.

Rzekoma ocalała dzięki wilkom spotkała się z tymi zwierzętami na wybiegu u swojej przyjaciółki, wspomnianej ekspertki Joni Soffron. Misha stanęła oko w oko z bardzo dużym samcem. Początkowo zwierzę zachowywało się spokojnie.

– relacjonuje w dokumencie wydawczyni książki Mishy – Jane Daniel.

Później, zgodnie z relacją osób, które były świadkami spotkania Mishy z wilkiem, kobieta zawyła. A wszystkie wilki odpowiedziały jej tym samym. Mogłoby się wydawać, że Misha potwierdziła swoją niezwykłą więź z tymi zwierzętami. Jednak nagle jej nastawienie się zmieniło. Powiedziała swojej wydawczyni, że nie pojedzie do Chicago, aby wystąpić w programie Oprah. To był początek sporu między Mishą a Jane, który skończył się w sądzie.

Rok po wydaniu książki Jane Daniel została pozwana przez Mishę. Zarzucała ona swoje wydawczyni, że ta ją wykorzystała i traktuje jak maszynkę do robienia pieniędzy. Żądała od niej zwrotu praw autorskich, a także odszkodowania. W sądzie Jane Daniel nie miała szans z Mishą, ocalałą z Holokaustu, która podbiła serca ławników.

Werdykt? Autorce książki przyznano 22,5 mln dol. odszkodowania. Wszyscy byli w szoku, w największym jednak wydawczyni Mishy. Jane Daniel czuła, że jest skończona. Wyszła na potwora, który wykorzystał ocalałą z Holokaustu. Aż pewnego dnia pojawił się trop, który był dla niej nadzieją na wyjście z tej sytuacji.

Prawdziwa Misha

Jane w rozpaczy przeglądała wszystkie dokumenty zebrane w tej sprawie. I znalazła coś, co zwróciło jej uwagę. Imię i nazwisko panieńskie matki Mishy. Nic wielkiego? Ale sęk w tym, że Misha twierdziła, iż pamięta tylko imiona swoich rodziców. Nic ponadto.

– mówi wydawczyni w dokumencie Sama Hobkinsona.

Jane postanowiła iść tym tropem. Uważa, że czuła się okropnie, grzebiąc w przeszłości osoby, która przetrwała coś tak strasznego. Ale nie widziała innego wyboru. Pomogła jej inna ocalała (jak się później okaże, jedyna w tej historii), belgijska genealożka. Ona powoli odkrywała prawdziwą tożsamość Mishy.

Tymczasem sama Misha podróżowała po świecie, spotykała się z czytelnikami swojej książki, nawiązywała nowe przyjaźnie. Jej książkę przejął francuski wydawca i zrobił z niej prawdziwy hit. W Belgii Misha polubiła się z profesorką psychologii, która wraz ze swoimi studentami przygotowała wystawę artystyczną zainspirowaną jej historią.

Misha chętnie występowała w telewizji. W jednym z wywiadów opowiadała o tym, jak miała zabić nazistę, który wcześniej zgwałcił kobietę. Zrobiła to nożem, który zabrała ze sobą do obrony. Często w takich momentach płakała. Kiedy oglądała fragmenty francuskiego filmu o sobie, reagowała bardzo emocjonalnie, wzruszała się. Była bardzo autentyczna.

“Misha i wilki” – plakat filmu dokumentalnego – ALAMY LIMITED / Agencja BE&W

Ale niestety była też oszustką. Okazało się, że Misha wcale nie jest Żydówką. Odnaleziono jej akt chrztu w Belgii. Nazywała się Monique de Wael. Ale to prawda, że jej rodzice zostali zamordowani przez Niemców, przez swoją działalność konspiracyjną. Ona sama jednak nie skończyła w lesie, ukrywając się przed wojną, a zwyczajnie, jak inne dzieci, chodziła w tym czasie do belgijskiej szkoły. Wychowywali ją babcia i dziadek.

Prawda wyszła na jaw dopiero w 2008 r. Czyli przez lata Misha z powodzeniem oszukiwała ludzi w różnych częściach świata.

“Tak, jestem Monique de Wael”

Możemy tylko sobie wyobrażać, jak czuli się przyjaciele Mishy, którzy wierzyli w każde jej słowo. A także poruszeni czytelnicy z różnych krajów. Wściekłość, złość, smutek, łzy. – Studenci stali na ławkach, nie panowałam nad sytuacją. Prawie rozpętali rewolucję – wspomina ten moment wykładowczyni, która zrealizowała z nimi projekt poświęcony życiu Mishy.

Co na to sama Misha? W wydanym oświadczeniu przyznała, że to prawda, iż naprawdę nazywa się Monique de Wael. “Ale chciałam o tym zapomnieć, odkąd skończyłam cztery lata. Moi rodzice zostali aresztowani, a mnie przygarnęli dziadek Ernest De Wael i wuj Maurice De Wael” – napisała Misha.

Jak dodała, nazywano ją córką zdrajcy, ponieważ jej ojciec pod wpływem tortur w więzieniu w Saint-Gailles miał podać nazwiska osób walczących w ruchu oporu.

Przeprosiny nie załatwiały jednak sprawy. Misha musiała oddać odszkodowanie, które dostała od swojej wydawczyni w Stanach Zjednoczonych. Niestety jej historia była wykorzystywana przez osoby, które uważają, że do Holokaustu nigdy nie doszło.

Misha nadal mieszka w Massachusetts ze swoim mężem. W 2021 r. znowu jest o niej głośno za sprawą wspomnianego już dokumentu “Misha i wilki”, który można obejrzeć na Netflixie.

Źródła: The Sun, Boston Globe, “Misha i wilki” reż. Sam Hobkinson