Wywiad rzeka o seksie

Andrzej Koraszewski

Kilka lat temu młoda poetka postanowiła zrobić ze mną wywiad o seksie. Zaczęła od pytania, jaki był stosunek do tej sprawy mojego pokolenia. Odpowiedziałem zgodnie z prawdą, że pozytywny, seks przeszkadzał nam w nauce i w pracy, był przyczyną wielu frustracji i konfliktów, krótko mówiąc, nasz stosunek do seksu nie różnił się specjalnie od stosunku do tego zjawiska tysięcy wcześniejszych generacji. ..

P. Nie pajacuj – powiedziała poetka (a właściwie napisała, bo wywiad był elektroniczny), twoja młodość przypadała na okres rewolucji seksualnej, więc wasz stosunek do tych spraw musiał być zupełnie inny od stosunku pokolenia waszych rodziców.

“Papiez Franciszek (Wikipedia)

O. Tak i nie. Tak, ponieważ pojawiły się nowe środki antykoncepcyjne, więc zmalało ryzyko jakim wcześniej obarczony był każdy stosunek seksualny. Nie, ponieważ było to tylko przyspieszenie pewnego procesu, który zaczął się kilka pokoleń wcześniej. Małżeństwo doskonale Theodoora Hendrika van de Velde’a  ukazało się w tym samym czasie, co Mein Kampf Adolfa Hitlera, Watykan nie miał nic przeciwko książce Hitlera, ale zakazał czytania książki holenderskiego lekarza, który propagował wspólną radość z seksu. (Dziś Kościół nie przypomina swojej cichej aprobaty dla dzieła Hitlera, a wiernym zaleca stosowanie kalendarzyka małżeńskiego doktora van de Velde’a i unikania późniejszych wynalazków na tym polu.) Emancypacja kobiet zaczęła się znacznie wcześniej, różne techniki unikania niepożądanej ciąży też były stosowane. W pokoleniu moich rodziców, obok kalendarzyka małżeńskiego, najważniejsze były prezerwatywy. Na rewolucję seksualną mojego pokolenia warto spojrzeć przez pryzmat zmieniającej się rodziny. Ja miałem dwoje rodzeństwa, matka miała dwóch braci, ojciec jedną siostrę. To oznacza, że zupełnie nieźle dawano sobie radę z planowaniem rodziny. Mój dziadek ze strony ojca był jednym z siedmiu braci, a babka ze strony matki miała piętnaścioro rodzeństwa, (z którego do pełnoletności dożyło jedenaścioro).

Zainteresowanie seksem nie jest kwestią ani mody, ani ideologii. Seks to potężny instynkt z wbudowanym elementem rozkoszy, co pozwala na trwanie gatunków i komplikuje życie społeczne. Seks jest powodem wojen, gdzie kobiety są bardzo często łupem. Nie różnimy się pod tym względem od szympansów, które napadają na sąsiednie grupy, zabijają bezlitośnie samców, a samice „mają wybór”. Szympansy nie stworzyły jeszcze Iliady i Odysei, ale wiele naszych zachowań uważałyby za naturalne. Prawdą jest, że podczas naszej młodości był ruch hippisów z ich hasłem „make love not war”, jednak twierdzenie, że to właśnie pokolenie odkryło radość seksu i wolnej miłości byłoby grubą przesadą.

P. Czy jednak nie jest tak, że to właśnie twoje  pokolenie odrzuciło patriarchat i świętość rodziny?

O. No cóż, jeśli spojrzysz na przykład na historię teatru, malarstwo, muzykę, to zobaczysz, że wolna miłość nie jest wynalazkiem naszych czasów. Caravaggio, jak głosi historyczna plotka, zmarł z wyczerpania seksualnymi podbojami. To całkiem prawdopodobne i z pewnością nie musiał dziewczyn przymuszać. Musiałaś widzieć, co się dzieje wokół popularnych muzyków, aktorów, ale również posiadaczy przedmiotów statusu. To wasze pokolenie używa określenia „blachara”, na dziewczyny, które lecą na posiadaczy pięknych aut.

P. Ale te artystyczne środowiska, gdzie kwitła wolna miłość, to były marginesy. Normalni ludzie byli uwięzieni w patriarchalnej rodzinie…

O. No tak, kultura narzucająca monogamię, której strażnikami byli ci, którzy korzystali z przywileju władzy. Czytałaś o niezliczonych konkubinach królów, o prawie pierwszej nocy szlachty, o draństwach właścicieli niewolników, o łajdactwach kapłanów. Ale najpierw pytanie. Czy widzisz jakieś pozytywy patriarchalnej rodziny? Najpierw biologia. Młody lew, który zdobywa władzę przeganiając lub zabijając starego lwa, bardzo często zabija lwiątka spłodzone przez swojego poprzednika. Bywa, że pomagają mu w tej makabrycznej rzezi lwice. W społeczeństwach ludzkich ojczym i macocha mają złą sławę. Znamy również opowieści o wspaniałych ojczymach i wspaniałych macochach. Statystyki potwierdzają jednak stereotyp, albo jak wolisz biologię, czyli skłonność do przekładania własnych dzieci nad cudzymi. Tradycyjna rodzina wzmacnia rolę ojca, a kiedy się rozpada, lawinowo rośnie liczba ojczymów i macoch jak również samotnych matek. Masz rację, w moim pokoleniu wolna miłość przestała być przywilejem bogatych i sławnych, można powiedzieć, że stała się dobrem powszechnym. Mam wrażenie, że powinniśmy zatrzymać się przy trzech pojęciach – urbanizacja, emancypacja kobiet i środki antykoncepcyjne. Wiejski świat był światem nieustannego nadzoru, wszyscy znają wszystkich, trudno się schować przed sąsiadami. Wielkomiejskie środowisko tworzy nowy świat, w którym ta kontrola społeczna gwałtownie się kurczy. Koedukacja w szkole i na studiach. Wolne związki tracą stygmat grzechu i nie są już takim zagrożeniem niepożądanej ciąży jak w przeszłości. Hippisi, czyli dzieci kwiaty, to byli głównie studenci, głoszący pochwałę nieustającej wolnej miłości. Hippisi wyrastali z młodzieńczego zachwytu i zakładali rodziny, ale patriarchalna rodzina jako taka jest na przegranej pozycji. Małżeństwo nie jest już dożywotnim wyrokiem, coraz więcej dzieci wychowuje się w rozbitych rodzinach. To co było, było koszmarne, to co jest, nie jest tak wspaniałe jak się dzieciom kwiatom wydawało.

P. Czy chcesz powiedzieć, że jesteś zwolennikiem tradycyjnej rodziny?

O. To zależy jak definiujesz tradycyjną rodzinę. Udany i trwały związek, to wspaniała rzecz, ale rzadka i trudna. Rewolucja seksualna trwa, jej efekty są, jak zawsze, zupełnie inne niż wyobrażali sobie jej ideolodzy.

P.  Nie daje się z tobą o seksie rozmawiać.

O. Temat jak rzeka, możemy to dalej ciągnąć.

P. Nie wiem, chyba nie mam  dalszych pytań.

Przypomniałem sobie tamten przerwany wywiad w związku z lamentem papieża Franciszka, że tylko bogaci mogą sobie pozwolić na dzieci. Na Facebooku internauci dyskutowali wyłącznie nad tytułem doniesienia i znajomy oburzył się na mnie, kiedy napisałem, że każdego stać na dzieci, chociaż nie każdego stać na wysyłanie swoich dzieci na religię. 

Nie była to ciekawa dyskusja i nie warto do niej wracać, a z papieżem trudno dyskutować, bo on w ogóle nie odpowiada. Franciszka zaniepokoił kryzys demograficzny we Włoszech, który jego zdaniem sygnalizuje brak nadziei na przyszłość. Wygląda  na to, że im bogatsze społeczeństwo, tym mniej tej nadziei. Ujemny przyrost naturalny jest zmienną charakteryzującą społeczeństwa rozwinięte. Biblijny nakaz rozmnażania się wykonywaliśmy jak dotąd bez protestów, aż dotarliśmy do punktu, w którym zaczęliśmy „boskie” nakazy kwestionować i zastanawiać się, czy chcemy sprowadzić na świat kolejne istnienie.  

Nawiasem mówiąc, Donald Tusk podjął ten sam temat w Kartuzach, mówiąc o dzietności, że kaszubska część Pomorza, to najbardziej optymistyczne miejsce na mapie. Dzietność jest u nas tematem  numer trzy, zaraz po mitycznej rakiecie pod Bydgoszczą, i Matce Boskiej nadrzewnej. Nic dziwnego, bo 500 plus nie przyniosło oczekiwanej zmiany stosunku do bezproduktywnego seksu, a próba podniesienia stawki za poczęcie do 800 plus nie ma bardziej optymistycznych prognoz sukcesu.

Włosi walczą z naporem fal uciekinierów z przeludnionego afrykańskiego kontynentu, ich politycy martwią się z powodu niemrawej dzietności elektoratu, papież kłopocze się niedoborem katolickich poczęć, a w Afryce nadal walczy z prezerwatywami, żeby chorych na HIV nie zabrakło, (ignorując równocześnie ludobójstwo afrykańskich chrześcijan przez muzułmanów, bo najmniejsza wzmianka mogłaby zaszkodzić dialogowi międzyreligijnemu).

Twierdzenie, że sukces reprodukcyjny naszego gatunku jest wystarczający i kurczenie się ludzkiej populacji to problem, ale  nie dramat, wywołuje często oburzenie. Japończycy są odosobnieni w swoich wysiłkach przygotowania się do sytuacji, w której ich populacja będzie się kurczyć i trzeba się nauczyć jak działać w starzejącym się społeczeństwie, jak przestawić cały mechanizm funduszy emerytalnych, jak wydłużyć wiek produkcyjny i jak zorganizować opiekę nad rosnącą populacją niedołężnych staruszków.

Powiada Franciszek, że ludzie wolą mieć zwierzęta niż dzieci, bo na dzieci ich nie stać. Czy jest to tylko kwestia pesymizmu i ubóstwa zamożnych, czy zmieniającego się systemu wartości? Nie na wszystkie pytania da się tu odpowiedzieć. Z pewnością jest dziś znacznie więcej ludzi rezygnujących z posiadania dzieci niż w przeszłości i na to zjawisko nie pomoże ani walka z aborcją, ani utrudnianie dostępu do środków antykoncepcyjnych, ani jakieś 800 plus.

Czy w niektórych domach zwierzęta zastępują dzieci? Tak, i nie ma w tym nic złego. Jedno jest pewne, ludzi na świecie nie jest za mało. Stosunek do seksu, rodziny i pracy radykalnie się zmienił. Są tego plusy i minusy, ale ja wolę rozmawiać na ten temat z poetką niż z papieżem, o Kaczyńskim nie wspominając.                           

A co z uciekinierami z zacofanego i koszmarnego świata? To osobna opowieść i prawdopodobnie znacznie poważniejszy problem.   

– Andrzej Koraszewski Publicysta i pisarz ekonomiczno-społeczny. Ur. 26 marca 1940 w Szymbarku, były dziennikarz BBC, wiceszef polskiej sekcji BBC, i publicysta paryskiej „Kultury”. Więcej w Wikipedii. Facebook

Sarah Idan, Former Miss Iraq and Ardent Zionist, Runs For Congress to be ‘Voice of Reason’ in Democratic Party

Shiryn Ghermezian

Sarah Idan. Photo: Instagram

Human rights activist, former Miss Universe contestant and Iraq native Sarah Idan has filed with the Federal Election Commission and is officially running to represent California’s 30th District in the US House of Representatives.

The Los Angeles resident and founder of the non-profit bipartisan organization Humanity Forward will be running as a Democrat for a position in Congress currently held by Representative Adam Schiff, who is vacating the seat to run for the Senate in 2024. If she wins, she will be the first Iraqi female immigrant and secular Muslim Zionist in history to be elected to Congress, she told The Algemeiner.

“I don’t think there’s a better candidate to represent minority groups than me being an immigrant, Muslim woman and coming from Iraq, a country directly affected by US [foreign] policies,” the 33-year-old explained. “My voice is definitely the voice of the minority and in Congress, I feel like we need an Iraqi voice.”

Idan was born in 1990 in Baghdad and is the second youngest of five kids. When she was 18, she volunteered with the US Army in Iraq as a translator. She moved to America two years later and became a US citizen in 2015. Her late father, who died in 2021 from COVID-19, was a military engineer for Saddam Hussein’s Ba’ath Party but left the party when he saw Hussein orchestrate violent attacks.

Idan is also the founder and CEO of Humanity Forward, which is “committed to building bridges among Muslims and Jews in order to surpass borders and promote reconciliation, tolerance, mutual understanding, and peace,” according to its website. She hosts a podcast called the Sarai Talk Show and received the Ambassador for Peace Award by UN Watch in 2019.

Idan represented Iraq in the Miss Universe pageant in 2017. She received death threats and was forced to leave her home country after posing with Miss Israel Adar Gandelsman during the competition. Her citizenship from Iraq was also revoked because of the incident and her family was forced to flee the country in the aftermath of the scandal. Her family now lives in another Arab country that have formal relations with Israel. Idan has continued to push for solidarity with Israel as well as defend the country and promote the normalization of relations with the Jewish state.

The issues that are the core of Idan’s election campaign include tackling the crime rates in Los Angeles, poverty, homelessness, inflation, strengthening relations with Israel, and building more opportunities for Israel and California to support each others economic growth. She told The Algemeiner that in the MENA region, Israel is “one of the only true allies to actually support the United States and share the same ideology.”

Idan has criticized in the past Democrats such as Minnesota Rep. Ilhan Omar, Michigan Rep. Rashida Tlaib and other members of the Congressional “Squad” for making remarks critical of Jews and Israel. The former beauty queen told The Algemeiner they are one of the main reasons why she is running for Congress.

“I just feel like sadly the Democratic party has been hijacked by loud voices of far-left socialists and I don’t think they represent many of the people with liberal views,” she said. “They have taken it to an extreme. It’s not only about social issues. Even when it comes to foreign policy and their involvement with basically enemies of the US and trying to always attack our allies in the Middle East [like Israel].”

“Even the woman rights movement in Iran,” she adding, talking about how Omar defamed Iranian journalist and human rights activist Masih Alinejad as “Islamophobic” — even though she was born a Muslim in Iran — and shared an article on Twitter in 2020 that questioned the latter’s credentials as she continues to advocate for women’s rights in Iran. Omar’s husband also accused Alinejad on Twitter of not liking Muslims.

“This is why I feel like we need a voice like mine because we need a secular Muslim,” Idan explained. “I want to be the voice of reason and I hate how ‘The Squad,’ whenever anyone questions them, [like] when they attack Israel, they always [claim] ‘I’m being targeted because I’m a Muslim, a woman of color.’ I just feel like we need someone like me who can literally say, ‘No, this is not why. I’m an Arab, Muslim, immigrant woman of color and I do not share your ideology or agenda.’”

Idan also believes that she can bring to Congress something that many others can’t, which is first-hand experience of what it’s like to live in the Middle East. She explained that some members of the “The Squad” like Omar — whose family fled Somalia as refugees — left their home countries when they were very young and as refugees “so they don’t have a clue about the geo-politics and problems in the Middle East.”

“As an activist who is involved and comes from the Middle East, I would represent a more realistic picture of what’s going on rather than people who came here when they were refugees at a very young age and never dealt with what I went through and am still going through until today, me and my family,” Idan added.  “I have all this passion and I really want to be involved because I am directly affected by all these decisions, by what Ilhan Omar and Rashida Tlaib and AOC [New York Rep. Alexandria Ocasio-Cortez] are pushing. My family is in danger. I’m in danger. I’m not welcome in Iraq and I’ll probably get killed the minute I land there. We need secular Muslims [in Congress] and Muslims who believe in freedom and want to be a non-radical voice.”

California’s 30th Congressional district election will be held on Nov. 5, 2024.

Rabin Leo Baeck – duchowy przywódca Żydów w III Rzeszy*

Szymon Pietrzykowski

Leo Baeck, Britannica

W 1933 r., niedługo po dojściu nazistów do władzy, Leo Baeck wybrany został przełożonym niemieckich Żydów i prezydentem Reprezentacji Żydów w Niemczech (Reichsvertretung der Juden in Deutschland) – marionetkowej instytucji podporządkowanej nowym władzom. Baeck w miarę możliwości starał się chronić swych podopiecznych i niwelować zakres i skalę antysemickiego ustawodawstwa, co wymagało prowadzenia trudnych negocjacji z wieloma wysokimi przedstawicielami III Rzeszy (m.in. Adolfem Eichmannem). Pomimo wielu ofert wyjazdu z Niemiec ze strony organizacji żydowskich, pozostał na miejscu. Był dwukrotnie aresztowany przez gestapo.

28 stycznia 1943 r. trafił do Theresiensadt (Terezina) na terytorium Protektoratu Czech i Moraw (dawnej Czechosłowacji) – twierdzy i miasta warownego powstałego na przełomie XVIII i XIX r., które jesienią zostało przekształcone w swoistą hybrydę getta, obozu koncentracyjnego i przejściowego. W niemieckiej propagandzie przedstawiano je jako modelowe getto, w którym Żydzi sprawowali władzę i żyli w godnych warunkach, w towarzystwie całych rodzin (wśród więźniów przeważały osoby w starszym wieku). 23 sierpnia 1944 r. przedstawiciele szwajcarskiego i duńskiego Czerwonego Krzyża dokonali inspekcji obozu, specjalnie przearanżowanego i wyludnionego na tę okazję (wizytę poprzedziły masowe deportacje do Auschwitz-Birkenau), w której przychyliły się do twierdzeń Niemców. W rzeczywistości padli oni ofiarą mistyfikacji. Rzeczywisty charakter tego miejsca oddał Baeck w swoich wspomnieniach:

Jakie było pierwsze odczucie po wpędzeniu do środka przez bramę twierdzy między bastionami i wałami, a potem fatalna brama została zamknięta, być może na zawsze? Odczucie zamknięcia. Wewnątrz człowiek czuł się jeszcze bardziej odcięty – część tego fortecznego miasta, ta lepsza i zdrowsza część, została wydzielona jako strefa SS. W przestrzenie, która wcześniej mogła pomieścić do trzech tysięcy osób, rozmieszczonych na modłę wojskową, ściśnięto razem w koszarach i pozostałych budynkach, jeden obok drugiego, bliskie 45 tysięcy osób. Kiedy spadł śnieg lub deszcz tworzyło się głębokie, ciężkie błoto, które zdawało się rozszerzać z dnia na dzień. A zewsząd i wszędzie przybywało robactwo, potężne zastępy pełzających, skaczących i latających naprzeciw chodzących, siedzących i leżących, głodni przeciwko głodującym – uporczywa walka obu stron trwała dniami i nocami. Miesiąc po miesiącu, rok po roku tak wyglądał świat. Masa wchłonęła jednostkę. Jednostka była uwięziona w tłumie, otoczona murami, kurzem i błotem, rojem owadów… i głodem, który zdawał się nie mieć końca – skoncentrowana w obozie, w którym nigdy nie można było być samemu ze sobą.

(za: M. A. Meyer, Rabbi Leo Baeck: Living a Religious Imperative in Troubled Times, Philadelphia 2020, s. 167)

Baeck pełnił tam funkcję honorowego przewodniczącego Rady Starszych (Judenratu). Znalazł się w gronie 114 „Prominente”  wpływowych/zasłużonych osób, którzy z racji swej pozycji znalazły się w lepszej sytuacji niż większość więźniów getta-obozu. Nie przebywał w baraku, lecz w dwóch relatywnie obszernych pokojach (w jednym z nich zamieszkał jego opiekun domowy, z łóżkiem, stołem i parą krzeseł, zimą miał do dyspozycji prowizorycznie przygotowane ogrzewanie. Otrzymywał lepsze i częstsze racje żywnościowe, dysponował swobodniejszym dostępem do korespondencji. Co szczególnie istotne, był on chroniony przed transportami na wschód (oznaczającymi śmierć w obozach zagłady), mógł też chronić członków swej rodziny. Uratował w ten sposób przed deportacją urodzoną w 1925 r. wnuczkę Ruth, lecz również i on doświadczył utraty bliskich. W transporcie z znaleźli się jego siostrzenica i siostrzeniec, trzy z czterech jego sióstr zmarły w Theresienstadt zanim tam się znalazł, czwarta zaś niedługo po jego przyjeździe. W obozach zagłady zginęło dwóch jego braci.

Uprzywilejowany status nie odseparował go od szeregowych współwięźniów. Beack pełnił w obozie posługę rabinacką, miejscem odprawiania nabożeństw stały się piwnice i poddasza. Jednym z przykrych obowiązków było odprawianie kadisz za zmarłych. Wysoka śmiertelność w obozie powodowała, że musiał powtarzać to wielokrotnie w trakcie jednego dnia:

Kostnica była głębokim, ciemnym przejściem w obrębie murów fortecy, przypominającym masowy grób. Były dni, kiedy umierało ponad sto osób. Odrapane trumny ze zmarłymi stały w bardzo długim rzędzie, zawsze po dwie lub trzy, jedna nad drugą. Odczytywano imiona i odmawiano starożytną modlitwę za zmarłych sprzed kilku tysiącleci. Następnie podnoszono i wynoszono trumny przy dźwiękach psalmu, jaki od pokoleń towarzyszył zmarłym w ich ostatniej wędrówce: „Kto przebywa pod osłoną Najwyższego i w cieniu Wszechmocnego spoczywa” aż do zakończenia: „Nasycę go długim życiem i ukażę mu moje zbawienie”. Rytuał ten stanowił dla nas cząstka wolności w niewoli. Na zewnątrz czekały wielkie, ciężkie wozy, na które załadowywano trumny. Pozwalano podążać za nimi pięćdziesiąt kroków, do granicy obozu. Od tego miejsca zmarli podążali dalej, na miejsce kremacji.

(Ibidem, s. 172)

Theresiestadt (Terezin), zdjęcie współczesne; Cherubino / Wikimedia Commons

Aktywnością, w którą się zaangażował, było wygłaszanie wykładów. Od lata 1942 r. (na sześć miesięcy przed jego przybyciem) aż do wyzwolenia Theresienstadt w maju 1945 r. odbyło się ich łącznie 2430 z udziałem ponad pięciuset wykładowców. Choć bywały one krytykowane przez niektórych jako przejaw kolaboracji (Niemcy zezwalali na działalność kulturalną, odbywały się koncerty, rewie, spektakle i podobne wydarzenia, działała prasa; istniał też nurt podziemny, nieoficjalny) czy ze względu na ich nieadekwatność do sytuacji, w jakiej znaleźli się Żydzi – to cieszyły się one niegasnącą popularnością, dla wielu odbiorców stawały się namiastką wolności. Jak pisze biograf Baecka, Michael A. Meyer:

Podczas swojego pobytu w Theresienstadt Beack wygłosił 38 wykładów na różne tematy. Poruszał wątki historyczne, filozoficzne, niekiedy miały one charakter ogólny, kiedy indziej specyficznie żydowski, zdarzało mu się poruszać co najmniej kilka zagadnień. Odczyty z dziedziny historycznej obejmowały następujące tematy: „Religie ludów prymitywnych”, „Idea mesjańska”, „Żydowscy mistycy czasów średniowiecza”, „Epoka machabejska”, „Talmud”, „Życie w średniowiecznym mieście żydowskim”, „Przejście od średniowiecza do czasów nowożytnych”, „Oświecenie”, „Narody wielkie i małe”. Jego portrety wybitnych jednostek dotyczyły wyłącznie ludzi uduchowionych, zarówno Żydów, jak i gojów, takich jak Platon, Majmonides, Galileusz, Spinoza, Mojżesz Mendelssohn, Kant i Hermann Cohen. Jeden jego wygład musiał mieć szczególne znaczenie w Theresienstad, gdzie Żydzi wcześniej wykonujący zawody umysłowe, zostali zmuszeni do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej. Zatytułowany został „Robotnik w nauczaniu żydowskim”

(Ibidem, s. 180).

Popularność, jaką zyskały jego wykłady, spowodowała, iż organizator spotkań, Philip Manes (zginął w Theresienstadt, zachował się dziennik jego autorstwa) zaprosił go do wygłoszenia jubileuszowego pięćsetnego wykładu, co było wyjątkowym zaszczytem. Manes nie krył swego uznania dla oratorskich zdolności Baecka:

Kiedy po raz pierwszy usłyszałem, jak przemawia dr Leo Baeck, byłem zdumiony jego przemianą od czasów berlińskich. Zmienił się całkowicie. Stał się zrozumiały, płynny i przyjemny w słuchaniu. Zachowywał się cicho i spokojnie, przemawiał przekonywująco, bez patosu, zapadał w pamięć. Tak wyobrażaliśmy sobie filozofa, który u schyłku życia zbiera żniwo wielu dziesięcioleci i hojnie przekazuje nam swą mądrość. Pędziliśmy na jego wykłady, które wygłaszał bez najmniejszej oznaki zmęczenia. Wywarł na nas tak olbrzymie wrażenie, że poprosiliśmy go, by powtórzył swój wykład o Spinozie.

(Ibidem, s. 177-178).

Również wspomniany wcześniej wykład, który odbył się 6 sierpnia 1944 r., zakończył się bezdyskusyjnym sukcesem:

Dr Baeck przemawiał na stojąco z urzekającym ciepłem i hojnością. Byliśmy pod urokiem jego słów; życie rozkwitło przed nami; życie, które udzieliło nam się wszystkim. Podzielił się z nami swoim mottem: „Człowiek nie starzeje się dopóki dopóty nie zapomina swojego dzieciństwa”. Umiejętność, z jaką dr Baeck rozwinął ten temat i ujął go w ramy, była rzadko spotykana. Publiczność z zapartym tchem przysłuchiwała się 71-letniemu mówcy, którego młodzieńcza żywiołowość niejako potwierdzała i odzwierciedlała temat, którego się podjął.

(Ibidem, s. 178).

Jedynym obozowym wykładem Baecka, który zachował się w całości, a w 1962 r. został przetłumaczony na język angielski, jest wystąpienie z 15 czerwca 1944 r. pod tytułem „Geschichstsschreibung” (niem. „O pisaniu historii”).

karta mleczna (Milchkarte) dla Mosesa Grinbauma, lat 48, 1/2 litra na 8 dni; Żydowski Instytut Historyczny (AŻIH 268/1, Rada Żydowska w Theresienstadt (Jüdische Selbstverwaltung))

Podobnie jak większość żydowskich przywódców starszej generacji Baeck sprzeciwiał się otwartemu oporowi wobec Niemców. Postawa ta wywołała krytykę m.in. ze strony Hannah Arendt, która w Eichmannie w Jerozolimie (1963) oskarżyła go nadmierne spoufalanie się z prześladowcami i celowe zatajanie tragicznej prawdy o Zagładzie. Sam Baeck już po wyzwoleniu niechętnie powracał do tych kwestii. W jednej z wypowiedzi, w której odniósł się do osobistych odczuć z czasów okupacyjnych, wyraził się następująco:

Nie wiedziałem, czy [transporty szły] do Oświęcimia. Ale że zamiarem gestapo było najprawdopodobniej natychmiastowe wymordowanie każdego, kto nie nadawał się do ciężkiej pracy, zaś ci, którzy byli zdolni do pracy na rzecz niemieckiej machiny wojennej koniec końców ginęli z głodu i niedostatku. Dręczyły mnie wówczas wyrzuty sumienia – czy nie skrócić cierpień osób przeznaczonych do transportów poprzez samozwańczą masakrę [wzniecenie zbrojnego oporu, na wzór powstania w getcie warszawskim, białostockim, częstochowskim czy będzińskim – Sz. P.] czy umożliwić niektórym, choćby bardzo nielicznym, szanse na przeżycie? W końcu powiedziałem sobie: nawet jeśli przeżyje tylko jedna osoba, to nie można jej poświęcić.

(Ibidem, s. 185-186)

Rabin Leo Baeck w trakcie pisania,

Po zakończeniu wojny osiadł w Londynie, gdzie przewodniczył miejscowej progresywnej North Western Reform Synagogue, wykładał także w Hebrajskiej Unii Uczelni w Ameryce. Objął stanowisko prezesa Światowej Unii dla Judaizmu Postępowego (utworzonej w 1926 r.). W przemówieniu na pierwszym powojennym zjeździe w Londynie w 1946 r. przedstawił swoje credo, ukształtowane pod wpływem doświadczeń z lat 1933–1945:

Nie wolno nam jako Żydom odsuwać się od bieżących problemów ani ukrywać się jako Żydzi… Jesteśmy Żydami także przez wzgląd na ludzkość; powinniśmy zaznaczyć swoją obecność, zwłaszcza w tym świecie po wojnie; mamy pytania do stawienia i musimy udzielić na nie swą odpowiedź. Pobudzanie sumienia ludzkości może być naszą najlepszą legitymizacją. Będziemy musieli więc z pewnością często mówić „nie” wielu rzeczom, które dzieją się na ziemi i rządzą nią; mówić „nie” w imieniu naszego wielkiego „tak”, naszego żądania. Często będziemy musieli oskarżać w imię sprawiedliwości i miłości, w imię obietnicy; mówić „nie” i oskarżać, gdyż jesteśmy tymi, którymi jesteśmy i powinniśmy być: najbardziej lojalną opozycją Pana na Ziemi, niezłomną i upartą w imię Boga.

(Ibidem, s. 194)

Został pierwszym przewodniczącym utworzonego w 1955 r., na rok przed jego śmiercią, międzynarodowej instytucji zajmującej się badaniem i przechowywaniem dziedzictwa niemieckojęzycznych Żydów w Europie, nazwanej (od jego imienia i nazwiska) Leo Baeck Institute. Prężnie działa do dnia dzisiejszego, ma swoje siedziby w Londynie, Nowym Jorku i Jerozolimie.

Silicon Valley’s Civil War

NADIA ASPAROUHOVA

Tech’s leadership is splitting into two elites—and the battle between them will shape America’s future.
.

ORIGINAL IMAGES, CLOCKWISE FROM TOP LEFT: FABRICE COFFRINI/AFP VIA GETTY IMAGES; MICHAEL KOVAC/GETTY IMAGES FOR VANITY FAIR; PHILIP PACHECO/AFP VIA GETTY IMAGE; JUSTIN TALLIS – WPA POOL/GETTY IMAGES