W Pradze wystawa o inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację
[ to był też 1968 / wbm ]

Z Pragi Piotr Górecki (PAP)

Młodzi mieszkańcy Pragi rzucają koktajle Mołotowa w sowieckie czołgi wjeżdżające do miasta. 21.08.1968. Fot. PAP/CTK/L. Hajsky

Wystawę 190 zdjęć z lat 1968-1969, dokumentujących pierwsze miesiące po wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji, otwarto w sobotę w Pradze. Projekt zrealizowano bez finansowego wsparcia państwa – powiedziała PAP kuratorka wystawy Dana Kyndrova.

Kyndrova podkreśliła, że około 90 proc. zdjęć to dzieła profesjonalnych fotografów i fotografików. Uchwycili oni kluczowe momenty inwazji w Pradze, a także w innych miastach ówczesnej Czechosłowacji. Wystawa przypomina o obronie budynku Czechosłowackiego Radia przez mieszkańców Pragi 21 sierpnia 1968 roku i zwraca uwagę na ofiary śmiertelne, których w całym kraju było 137. Około 500 osób odniosło poważne rany.

Wystawa zorganizowana została w 50. rocznicę okupacji, w gmachu staromiejskiego ratusza – miejscu, gdzie zawsze jest ogromny ruch turystyczny. Jak powiedziała Kyndrova, już pierwszego dnia odwiedzali ją zagraniczni goście.

Przyznała, że pomysł stworzenia wystawy paradoksalnie narodził się w Moskwie, gdzie kierownictwo Domu Fotografii zaproponowało zorganizowanie wystawy o zakończeniu II wojny światowej w 1945 roku, inwazji z 1968 roku oraz wyjściu wojsk ZSRR z Czechosłowacji w 1991 roku. Strona rosyjska ostatecznie wycofała się z tych planów, bo – jak powiedziała PAP Kyndrova – nie zdecydowano się na zestawienie 1945 i 1968 roku. Zgromadzone materiały, później uzupełnione o kolejne fotografie, pozwoliły na zorganizowanie rocznicowej ekspozycji w Pradze.

Kyndrova zwróciła uwagę, że część zdjęć przedstawia atmosferę pierwszych dni okupacji, przede wszystkim w centrum Pragi w okolicy Placu Wacława. Widoczne są na nich plakaty i hasła, które powstawały w proteście przeciw inwazji, takie jak „Czekaliśmy na was 6 lat – teraz nie zapomnimy o was przez lat 100”. Jest fotografia drogowskazów z zamalowanymi nazwami miast i tylko jedną dającą się odczytać – Moskwa. Są też słowne żarty z ówczesnego przywódcy ZSRR Leonida Breżniewa i innych komunistycznych dygnitarzy.

Osobna część wystawy poświęcona jest śmierci Jana Palacha, który w proteście przeciwko gwałceniu swobód obywatelskich podpalił się 16 stycznia 1969 roku. Między innymi są fotografie przedstawiające maskę pośmiertną Palacha, którą udało się zdjąć, zanim tajna policja polityczna uniemożliwiła dostęp do zwłok. Maskę tę umieszczono potem na Placu Wacława.

Część zdjęć powstała w marcu 1969 roku, gdy po zwycięstwie Czechosłowacji nad drużyną ZSRR w mistrzostwach świata w hokeju na lodzie doszło do antysowieckich protestów i demonstracji.