Kacenelson Icchak

Wirtualny Sztetl

Kacenelson Icchak

ICCHAK KACENELSON – DANE OSOBOWE
Data urodzenia: 1886
Miejsce urodzenia: Korelicze
Data śmierci: 1 maja 1944
Miejsce śmierci: Auschwitz
Zawód: poeta; dramaturg; pedagog
Powiązane miejscowości: Zgierz, Warszawa, Łódź, Vittel, Drancy

Kacenelson Icchak (1886 Korelicze k. Nowogródka – 01.05.1944 Auschwitz) – poeta, dramaturg tworzący po hebrajsku i w jidysz, pedagog.

Kacenelson urodził się pod Nowogródkiem. Odebrał tradycyjne religijne wychowanie. W 1892 r. zamieszkał w Zgierzu, gdzie jego ojciec, hebrajski pisarz, prowadził szkołę. Młody Icchak już jako chłopiec pisał sztuki teatralne i wystawiał je z kolegami. W późniejszych latach pomimo konieczności podjęcia pracy zarobkowej w fabryce, nie porzucił twórczości literackiej. Debiutował w prasie wierszami dla dzieci w piśmie „Olam Katan” oraz prozą dla dorosłych – w „Ha-Melic”.

Kacenelson przeniósł się z rodziną do Warszawy. Rozpoczął współpracę z pismami „Ha-Cefira”, „Ha-Dor” oraz z wydawaną przez Icchoka Lejba Pereca „Jidisze Bibliotek”. Pisał wiersze, utwory sceniczne (Ha-Nawi, Mechirat Josef) oraz poematy (Bi-gwulot Lita) zarówno w jidysz, jak i po hebrajsku.

Powrócił do Łodzi, gdzie założył prywatną szkołę hebrajską (I Gimnazjum Hebrajskie), która działała pod jego kierownictwem aż do wybuchu II wojny światowej. Uczył tam przedmiotów judaistycznych oraz organizował teatr. Był też członkiem Żydowskiej Rady Szkolnej Łodzi.

Kacenelson w 1919 r. związał się ze znaną grupą artystów awangardowych „Jung Jidysz”. Razem z Chaimem Lejbem Żytnickim redagował miesięcznik „Heftn far Literatur un Kunst”. Zajmował się także tłumaczeniem literatury. Od 1918 r. był prezesem Związku Literatów i Dziennikarzy Żydów w Łodzi. Współtworzył w Łodzi hebrajską scenę teatralną „Ha-bima ha-iwrit”, a od 1928 r. kierował Hebrajskim Studiem Dramatycznym w Łodzi.

Po wybuchu II wojny światowej uciekł razem z rodziną do Warszawy. W getcie warszawskim współpracował z organizacją Oneg Szabat tworzącą podziemne archiwum getta (Archiwum Ringelbluma). W materiałach Archiwum zachowało się wiele jego utworów obrazujących powolne umieranie getta. Kacenelson zaangażował się w tajne nauczanie – uczył w gimnazjum, kierował kółkiem dramatycznym organizacji Dror, organizował seminaria ruchu chalucowego. 

W sierpniu 1942 r. Niemcy wywieźli jego żonę Chanę oraz dwóch synów Bencjona i Beniamina do Treblinki. Uratował się tylko jego jeden syn, Cwi. Kacenelson ukrył się razem z nim po tzw. aryjskiej stronie. Kupił paszporty Hondurasu i zaufał Niemcom wzywającym obywateli z paszportami neutralnych państw do ujawnienia się i zgłaszania się do Hotelu Polskiego przy ul. Długiej. W wyniku tej akcji Kacenelson razem z innymi został wywieziony do obozu we francuskim Vittel. Tam, podczas 10-miesięcznego pobytu, powstał w jęz. hebrajskim Piknas Witel (hebr. Dziennik Vittel) oraz najbardziej znany utwór Kacenelsona w jidysz Dos lid fun ojsgehargetn jidiszn folk (jid. Pieśń o zamordowanym narodzie żydowskim). Poemat przetrwał w zakopanej w ziemi butelce. Ostatecznie Kacenelson został deportowany z Vittel do Drancy a potem do Auschwitz, gdzie został zamordowany w nocy z 30 kwietnia na 1 maja 1944 roku.

Bibliografia:

• Holtzman A., Katzenelson Yitshak, [w:] The Yivo Encyclopedia of Jews in Eastern Europe [online] http://www.yivoencyclopedia.org/article.aspx/Katzenelson_Yitshak [dostęp: 11.11.2015].
• Kacenelson Icchak, [w:] Kempa A., Szukalak M., Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny, t. 1, Łódź, ss. 81–82.
• Szwarcman-Czarnota B., Icchak Kacenelson [online] https://culture.pl/pl/tworca/icchak-kacenelson [dostęp: 25.04.2019].
• Żebrowski R., Kacenelson Icchak, [w:] Polski Słownik Judaistyczny, pod red. Z. Borzymińskiej, R. Żebrowskiego, t. 1, Warszawa 2003, s. 732.