NOWE PUBLIKACJE WYDAWNICTWA ŻIH

Wydawnictwo ŻIH

---

Zachęcamy do lektury nowych pozycji wydawniczych, których autorami są pracownicy naukowi Żydowskiego Instytutu Historycznego. Dr Anna Rosner analizuje obraz społeczności żydowskiej wyłaniający się z kart rejestracyjnych gromadzonych tuż po wojnie przez Centralny Komitet Żydów w Polsce, natomiast dr Katarzyna Person pochyla się nad ważnym i trudnym tematem Żydowskiej Służby Porządkowej w warszawskim getcie.

ANNA M. ROSNER, OBRAZ SPOŁECZNOŚCI OCALAŁYCH W CENTRALNEJ KARTOTECE WYDZIAŁU EWIDENCJI I STATYSTYKI CKŻP, WYD. ŻIH, WARSZAWA 2018

Tematem publikacji jest analiza danych zawartych w ok. 300 tys. kart rejestracyjnych zebranych w Centralnej Kartotece i stanowiących część zbioru archiwalnego pozostawionego przez Wydział Ewidencji i Statystyki Centralnego Komitetu Żydów w Polsce. Utworzony na początku 1945 r. Referat Ewidencji i Statystyki miał na celu oszacowanie liczebności ludności żydowskiej na ziemiach polskich, określenie największych jej skupisk oraz opisanie jej struktury demograficzno-socjalnej. [1] Pracownicy Wydziału przyjmowali interesantów poszukujących żyjących członków rodzin i przeprowadzali z nimi rozmowy, na podstawie których zapisywali dane zaginionych. Notatki te konfrontowano na bieżąco ze zbiorem kart rejestracyjnych, jednocześnie była tworzona kartoteka poszukiwań oparta na informacjach pozyskanych w trakcie rozmów i dostępnych w nadsyłanych listach [2]. Na początku 1946 r., w związku z oczekiwanym napływem repatriantów z terenów Związku Radzieckiego, zadecydowano o zaprojektowaniu i wydrukowaniu formularzy kart rejestracyjnych — wprowadzono je w życie w czerwcu 1946 r. Karty były rozsyłane do wszystkich Komitetów Wojewódzkich CKŻP. Do dnia 3 kwietnia 1947 r. zarejestrowano 93 894 osoby.

Karta rejestracyjna / źródło: Archiwum ŻIH

Wydział (jako jedna z komórek CKŻP) istniał do grudnia 1950 r., na przełomie 1950/1951 r. dokumenty wytworzone przez Wydział zostały w całości przekazane do Żydowskiego Instytutu Historycznego. W 2001 r. pracownicy ŻIH — korzystając z dofinansowania licznych instytucji — rozpoczęli proces digitalizacji kart. Obecnie cyfrowa wersja bazy składa się z 298 218 rekordów. [3] 

Książka ukazała się w serii „Z dziejów Centralnego Komitetu Żydów w Polsce”.

Zapraszamy na spotkanie z autorką książki w dniu 11 października 2018 r. o godz. 18.00. Spotkanie odbędzie się w holu Żydowskiego Instytutu Historycznego i poprowadzi je dr Paweł Fijałkowski.

Książka: Anna M. Rosner, Obraz społeczności ocalałych w Centralnej Kartotece Wydziału Ewidencji i Statystyki CKŻP, Wyd. ŻIH, Warszawa 2018.

KATARZYNA PERSON, POLICJANCI. WIZERUNEK ŻYDOWSKIEJ SŁUŻBY PORZĄDKOWEJ W GETCIE WARSZAWSKIM, WYD. ŻIH, WARSZAWA 2018

Żydowska Służba Porządkowa powstała na bazie Straży Porządkowej przy Batalionie Pracy, który powołano przy Judenracie w końcu 1939 r. w celu usprawnienia organizacji dostarczania robotników do pracy przymusowej. Z założenia była organizacją pomocniczą wykonującą zadania nałożone przez administrację i policję niemiecką, Policję Polską i Judenrat. [4] Adam Czerniaków otrzymał oficjalne polecenie zorganizowania milicji żydowskiej w dn. 12 października 1940 r. Komendantem został Józef Szeryński, który sprawował tę funkcję do początku maja 1942 r. Rekrutacja do służby była wielostopniowa i wzbudziła ogromne zainteresowanie. [5] W styczniu 1941 r. stan ŻSP wynosił 2000 osób. 

Autorka przedstawia w książce szczegółowo organizację i założenia ŻSP, codzienne obowiązki należące do funkcjonariuszy, a także przemoc i korupcję wewnątrz organizacji. Dużo uwagi poświęca także tematowi wizerunku policji w oczach mieszkańców getta, m.in. na podstawie dzienników i dokumentów zachowanych w Archiwum Ringelbluma. Przedstawia również punkt widzenia samych policjantów, którzy stosowali różne techniki samousprawiedliwienia wobec swojej przynależności do Służby Porządkowej, a także rolę, jaką policjanci odegrali podczas likwidacji getta.

Całość została opatrzona materiałem zdjęciowym dostępnym w dwóch albumach dołączonych do Podziemnego Archiwum Getta Warszawy: Służba Porządkowa w Warszawie 1940–1941. Album podarowany przez funkcjonariuszy SP insp. Marianowi Handlowi oraz Gęsia 24. Areszt Centralny. Album podarowany Franciszkowi Przymusińskiemu.

Książka: Katarzyna Person, Policjanci. Wizerunek żydowskiej Służby Porządkowej w getcie warszawskim, Wyd. ŻIH, Warszawa 2018

---

Przypisy:
[1] Anna M. Rosner, Obraz społeczności ocalałych w Centralnej Kartotece Wydziału Ewidencji i Statystyki CKŻP, Wyd. ŻIH, Warszawa 2018, s.18.
[2] Tamże, s. 32.
[3] Tamże, s. 61.
[4] Katarzyna Person, Policjanci. Wizerunek żydowskiej Służby Porządkowej w getcie warszawskim, Wyd. ŻIH, Warszawa 2018, s. 16–17.
[5] Tamże, s. 32.

---

 

---