Dybuki współczesnej Ukrainy

MICHAŁ BOJANOWSKI [ 2017 ]

---

Zdjęcia powstały na planie filmu “Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz” w reżyserii Krzysztofa Kopczyńskiego / Fot. Witold Krassowski

NAWET DO CZTERDZIESTU TYSIĘCY BRACŁAWSKICH CHASYDÓW ODWIEDZA Z OKAZJI ROSZ HA-SZANA GRÓB CADYKA NACHMANA, POCHOWANEGO NA CMENTARZU OFIAR RZEZI W HUMANIU, GDZIE Z RĄK UKRAIŃCÓW W 1768 ROKU ZGINĘŁO TYSIĄCE ŻYDÓW I POLAKÓW. TO OSIEMNASTOWIECZNE „ANTYFEUDALNE POWSTANIE” JEST W „PRAWICOWEJ” UKRAIŃSKIEJ NARRACJI JEDNYM Z FILARÓW TWORZĄCEJ SIĘ NARODOWEJ POLITYKI HISTORYCZNEJ.

MIESZKAŃCY HUMANIA ZARZUCAJĄ PRZYJEZDNYM, ŻE ZAMIAST PŁACIĆ PODATKI, DAJĄ ŁAPÓWKI KILKU NAJWAŻNIEJSZYM URZĘDNIKOM. ZAWIĄZUJĄ ORGANIZACJĘ, KTÓREJ CELEM Z JEDNEJ STRONY JEST ZMUSZENIE CHASYDÓW DO PRZESTRZEGANIA PRAWA, Z DRUGIEJ ZAŚ POSTAWIENIE POMNIKA „NARODOWYM BOHATEROM”, ODPOWIEDZIALNYM ZA WYMORDOWANIE ŻYDÓW W 1768 ROKU. KONFLIKT ZAOSTRZA SIĘ, GDY PEWNEGO DNIA W MIEJSCU, W KTÓRYM CHASYDZI WITAJĄ NOWY ROK, POJAWIA SIĘ KRZYŻ Z FIGURĄ JEZUSA.

SYTUACJI W HUMANIU PRZYGLĄDAŁ SIĘ PRZEZ SIEDEM LAT KRZYSZTOF KOPCZYŃSKI. DOKUMENT „DYBUK. RZECZ O WĘDRÓWCE DUSZ”, WRAZ Z NAPISANĄ WSPÓLNIE Z ANNĄ SAJEWICZ KSIĄŻKĄ, UKAZUJĄCĄ KULISY JEGO POWSTAWANIA, TRAFIŁ 17 MAJA DO KSIĘGARŃ. I CHOĆ NA PIERWSZY PLAN WYSUWA SIĘ KONFLIKT CHASYDÓW Z MIESZKAŃCAMI HUMANIA, FILM OBRAZUJE RÓWNIEŻ KONDYCJĘ UKRAIŃSKIEGO SPOŁECZEŃSTWA W PRZEDEDNIU MAJDANU, DOPEŁNIONY PRZEZ KSIĄŻKĘ O TRAGICZNE WYDARZENIA WOJNY Z ROSJĄ.

Michał Bojanowski: Czy mieszkańcy Humania rzeczywiście nienawidzą chasydów?

Krzysztof Kopczyński: Większość w ogóle się nimi nie interesuje. To jest dosyć rozległe miasto, a chasydzi zawsze skupiali się w okolicach synagogi grobu Nachmana, wierząc, że blisko cadyka jest najlepsza aura. Nie zapuszczali się dalej. Rzadko nawet jeździli do jaru, w którym hitlerowcy wymordowali kilkanaście tysięcy Żydów. Część z nich nawet nie wiedziała o jego istnieniu.

Wielu mieszkańców żyje z pielgrzymek i nawet jeśli w głębi duszy są nastawieni do nich nieprzychylnie, to względy ekonomiczne wymuszają tolerancję. Natomiast ci, którzy mieszkają w okolicy grobu i mają styczność z chasydami przez cały rok, co jakiś czas manifestują swoją niechęć.

Zdjęcia powstały na planie filmu „Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz” w reżyserii Krzysztofa Kopczyńskiego / Fot. Witold Krassowski

Choć w filmie sporo uwagi poświęcono budowie pomnika „prawdziwym” bohaterom Ukrainy, to jest Iwanowi Goncie i Maksymowi Żeleźniakowi, którzy w czasie koliszczyzny, antyfeudalnego powstania w 1768 roku, wymordowali tysiące Żydów i Polaków, to – szczególnie w książce – na pierwszy plan wysuwa się problem korupcji. Mieszkańcy Humania twierdzą, że chasydzi zamiast wspomagać kasę miejską, zasilają kilka prywatnych kieszeni. Miasto się nie bogaci, a przeciętny mieszkaniec poza hałasem i nerwami, niczego nie zyskuje z obecności żydowskich pielgrzymów. Czy to prawda?

Jeden z chasydów mówi o tym wprost, opisując historię kiosku. Mieszkańcy protestowali, że znajduje się on częściowo na chodniku, co jest niezgodne z ukraińskim prawem. Nic nie wpłynęło z tej okazji do kasy miejskiej, a właściciel nie miał nawet pozwolenia na budowę. Chasyd musiał zapłacić siedem tysięcy dolarów łapówki, żeby, zamiast likwidacji, pozwolono mu przestawić kiosk o parę metrów.

To poważne oskarżenie ukraińskich urzędów.

Ukraina jest krajem skorumpowanym i to jest jeden z najważniejszych problemów, z jakimi się boryka. W Humaniu czasem, żeby zdać do następnej klasy, daje się łapówkę. Aby dostać pracę w sektorze publicznym, płaci się tysiąc dolarów. Tyle tylko, że jak Ukrainiec daje łapówkę Ukraińcowi, jest to czymś zupełnie innym, niż gdy robi to Żyd. Wtedy uruchamiają się inne emocje.

Zarówno w filmie, jak i w książce prezentuje pan osoby, które mają bardzo wyraźne i kontrowersyjne poglądy na konflikt ukraińsko-chasydzki.

W filmie konieczna jest konfrontacja. Dokument nie pretenduje do tego, żeby opisywać świat w sposób obiektywny. Zawsze jest jakaś wizja – a w mojej nie mieściło się pokazanie całej tej masy obojętnych ludzi.

Zdjęcia powstały na planie filmu „Dybuk. Rzecz o wędrówce dusz” w reżyserii Krzysztofa Kopczyńskiego / Fot. Witold Krassowski

czytaj dalej tu: Dybuki współczesnej Ukrainy

---

---