Lekarze getta warszawskiego

Sobota, 7 czerwiec, 2014 – 08:20
Maria Ciesielska

Wobec narastającej fali prześladowań Żydów w III Rzeszy, w 1933 roku lekarze Szpitala Żydowskiego na Czystem w Warszawie ogłosili oficjalny protest. Dyrektor szpitala, Antoni Goldman, podał do prasy lekarskiej, że ordynatorzy i wszyscy pozostali lekarze szpitala zaprzestali stosowania środków farmaceutycznych produkcji niemieckiej, a także zaniechali kupna i prenumeraty książek i czasopism medycznych wydawanych w Rzeszy. Protest pozostał niezauważony.

W 1937 roku, niektóre polskie uniwersytety przyjęły limit 10 procent studentów żydowskich, ograniczając tym samym dostęp do nauki Żydom (numerus clausus). Oficjalnym powodem takiej polityki była chęć wyrównania szans młodzieży polskiej. Przeglądając od kilku lat teczki studentów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego nieustannie spotykam się z powtarzającymi się rokrocznie podaniami o przyjęcie na pierwszy rok studiów adeptów pochodzenia żydowskiego. Zwykle mogli się oni pochwalić bardzo dobrymi wynikami egzaminów maturalnych, ale nie byli immatrykulowani właśnie z powodu swojego pochodzenia. Szczęśliwcom wstemplowywano w indeks wpis nakazujący zajmowanie określonych miejsc na sali. Na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego były to ławki z numerami nieparzystymi. Zostało to wkrótce nazwane gettem ławkowym. Reakcje młodzieży jak i wykładowców były różne, od aprobaty do ostentacyjnego stania podczas wykładów, na znak niezgody i solidarności z żydowskimi kolegami.

Najbardziej prestiżowe towarzystwo medyczne w Warszawie – Towarzystwo Lekarskie Warszawskie (TLW), zaprzestało przyjmowania w swoje szeregi lekarzy Żydów w połowie lat trzydziestych. Na znak protestu, wybitny lekarz, publicysta i społecznik dr Zygmunt Kramsztyk wystąpił z Towarzystwa Lekarskiego angażując swój czas w działalność Towarzystwa Medycyny Społecznej. Dr Zofia Rozenblum-Szymańska wspomina, że na niedługo przed wybuchem wojny TLW w ogóle skreśliło nazwiska lekarzy Żydów z listy swych członków.

Czytaj wiecej tu: Lekarze getta warszawskiego

Antysemicka nagonka w 1968 r. Towarzysze szukają wroga

Marcin Zaremba
05-06-2014 , ostatnia aktualizacja 05-06-2014 15:45

Nie chcemy, aby w naszym kraju powstała piąta kolumna! – te słowa Władysława Gomułki rozpoczęły antysemicką kampanię, która osiągnęła apogeum w marcu 1968 roku. Ale wszystko zaczęło się 5 czerwca 1967 r., gdy izraelskie wojska zaatakowały Egipt, a konflikt potępił Kreml.

Z Andrzejem oczekujemy na odpowiedź z paszportowego. Jeżeli tylko dostaniemy, nie będę tutaj siedział tydzień dłużej, wyjadę jak stoję. Żyję nadzieją, że w myśl ostatniego przemówienia Gomułki zezwolą wyjechać. Jestem Żydem i jedynym moim marzeniem i obowiązkiem jest żyć w Izraelu”. To list studenta medycyny z Łodzi przechwycony przez urząd cenzury latem 1967 roku.

Tryby światowej historii chwyciły tych dwóch braci z Łodzi i wielu innych z całej Polski, gdy 5 czerwca 1967 r. wojska izraelskie zaatakowały Egipt. Konflikt nazwano później wojną sześciodniową. Egipt wsparły militarnie Jordania i Syria. Po dwóch dniach lotnictwo państw arabskich przestało istnieć, a wojska egipskie w popłochu wycofywały się na drugi brzeg Kanału Sueskiego po przegranej bitwie na półwyspie Synaj. 10 czerwca izraelskie kolumny pancerne dotarły na przedpola Damaszku.
Wtedy do akcji włączył się Kreml. Premier Aleksiej Kosygin skorzystał z gorącej linii z Białym Domem. Prezydent Lyndon B. Johnson usłyszał, że o ile ofensywa izraelska nie zostanie zatrzymana, Związek Radziecki podejmie „odpowiednie środki”, łącznie z przystąpieniem do wojny.

Zakonspirowany wróg

9 czerwca 1967 r. odbyło się w Moskwie posiedzenie Doradczego Komitetu Politycznego Państw Stron Układu Warszawskiego. Zebrani przywódcy zadecydowali o zerwaniu stosunków dyplomatycznych z Izraelem; wyłamała się tylko Rumunia. Dziesięć dni później Władysław Gomułka, I sekretarz PZPR, w przemówieniu transmitowanym przez radio i telewizję oznajmił, że Izrael ma w Polsce ukrytych sprzymierzeńców, a sympatia dla niego jest równoznaczna ze zdradą Polski: „Władze państwowe traktują jednakowo wszystkich obywateli Polski Ludowej bez względu na ich narodowość. […] Ale nie chcemy, aby w naszym kraju powstała piąta kolumna (oklaski). Nie możemy pozostać obojętni wobec ludzi, którzy w obliczu zagrożenia pokoju światowego, a więc również bezpieczeństwa Polski i pokojowej pracy naszego narodu, opowiadają się za agresorem, za burzycielami pokoju i za imperializmem. Niech ci, którzy odczuwają, że słowa te są skierowane pod ich adresem – niezależnie od ich narodowości – wyciągną z nich właściwe dla siebie wnioski”.

Czytaj wiecej TU

Żadna Żydówka w Żywcu nie urodzi

Wieść o kobiecie, która z mężem zatrzymała się w hotelu Polonia, do żywego oburzyła mieszkańców. Wdarli się i wynieśli ją na rękach za Sołę. Nie chcieli pozwolić na to, by urodziła w ich mieście, bo była Żydówką

Dariusz Paczkowski, współprezes fundacji Klamra i od kilku lat mieszkaniec Żywca, o tej historii dowiedział się podczas rozmowy z pewną zasiedziałą już w tym mieście kobietą.

Wydała mu się tak niesamowita, że zaczął rozpytywać historyków. No bo to przecież niemożliwe, żeby w porządnym cesarsko-królewskim mieście takie rzeczy się wyprawiały. I to nie w jakichś zamierzchłych czasach, ale prawie wczoraj, w trakcie I wojny światowej.

Kiedy wreszcie do końca w opowieść tamtej kobiety uwierzył, wziął się do pracy. Efekt, teraz, w środku wiosny, każdy już sam może ocenić niedaleko kolejowego dworca w Żywcu.

Habsburżanka się nie zgadza

W czasie gdy się to wszystko wydarzyło, sto lat temu, w Żywcu obowiązywał zakaz osiedlania się Żydów. Owszem, jak można przeczytać w starych kronikach, pojawili się tu na początku XVII wieku, uciekając przed prześladowaniami z Austrii, ale bardzo szybko mieli napotkać przeszkodę nie do pokonania. Stało się to w 1626 roku na mocy przywileju, jaki żywieckim mieszczanom nadała Konstancja Habsburżanka (żona polskiego króla Zygmunta III Wazy, a od 1624 roku właścicielka miasta). Zgodnie z jej wolą w Żywcu mieszkać wolno było tylko tym Żydom, którzy już się tu urodzili, ale osiedlać się nowym zabraniano.

W następnych wiekach Żywiec zmieniał przynależność państwową, ale zakazu Konstancji nikt nie uchylał i wygląda na to, że ściśle się do niego stosowano. Dowodem może być np. zapis w aktach z wizytacji biskupiej przeprowadzonej w 1839 roku, że w mieście nie ma ani jednego Żyda.

Czytaj wiecej TU