Późniejsze badania wskazują, że Adolf Hitler miał dalekosiężne plany przynajmniej częściowej okupacji południowej Szwecji. Zdjęcie: AP/TT

---

Szwedzi, którzy cierpieli cenzurę ze strachu przed Hitlerem

Johan Westerholm

---

Spalenie Koranu rozpaliło debatę na temat wolności słowa. Co należy chronić? Co wolno, czego należy zabronić? Johan Westerholm wspomina mroczny okres w historii szwedzkiej wolności słowa: II wojnę światową i Szwedów, którzy ucierpieli z powodu cenzury. Czy istnieją dziś podobieństwa do orzecznictwa stosowanego wówczas?

.

Szwedzka historia szerokiej wolności wypowiedzi nie jest całkowicie pozbawiona problemów. Szwecja ma historię sięgającą czasów drugiej wojny światowej, w której z różnych powodów zaokrąglała szwedzką konstytucję medialną. Najczęściej z obawy przed sytuacją w zakresie polityki bezpieczeństwa lub niezdolnością policji do obrony konstytucyjnych praw i wolności obywateli.

Podczas wojny Szwecja i rząd balansowały Hanssonem na ostrzu ostrego noża. Późniejsze badania wskazują, że Adolf Hitler miał dalekosiężne plany przynajmniej częściowej okupacji południowej Szwecji, aby móc kontrolować cieśninę Öresund i Bełty oraz zabezpieczyć transport rudy do Niemiec.

Wojna nigdy nie dotarła do Szwecji. Częściowo w zależności od wpływów Hermanna Göringa, częściowo w zależności od innych czynników, które dziś nazywa się szwedzką polityką ustępstw. Gdzie Szwecja zezwoliła na transport żołnierzy dla sił niemieckich.

Ale to nie wystarczyło. Przez długi czas wojna była bliżej, niż szwedzka opinia publiczna mogła sobie wyobrazić. Przy najmniejszej prowokacji ze strony szwedzkich liderów opinii Hitler i jego otoczenie zaczęli bawić się koncepcją pełnej lub częściowej okupacji.

Szwecja wprowadziła cenzurę. Ale nie poprzez zastosowanie wyraźnych przepisów dotyczących cenzury, ale za pośrednictwem innych kancelarii prawnych. Najbardziej znanym przykładem jest to, jak Szwecja uciszyła artystę rewiowego Karla Gerharda, znanego ze swojej niechęci do nazizmu.

Karl Gerhard wniósł swój główny wkład polityczny jako krytyk nazizmu i szwedzkiej polityki ustępstw. Jego kuplet Niesławny koń z Troi został wystawiony w rewii Gullregn w 1940 roku.

Tekst dwuwiersza uznano za na tyle prowokacyjny, że policja zakazała występu w związku z rozporządzeniem dla miasta Sztokholm. Stało się to najsłynniejszym przykładem cenzury w Szwecji podczas wojny. Zamiast dwuwiersza Gerhard odczytał zakaz i fragment ustawy będący protestem przeciwko państwu szwedzkiemu.

Innym przykładem cenzury za pomocą klauzul prawa administracyjnego było to, jak rząd Hanssona za pośrednictwem pełnomocnika zapobiegł dalszemu rozprzestrzenianiu się niechęci Torgny’ego Segerstedta do Hitlera. SJ otrzymał między innymi zakaz transportu Sjöfarts- och Handelstidning z Göteborga do stolicy.

Powtarzające się propozycje i kampanie rządu koalicyjnego utworzonego w 1939 r. żądały, aby Segerstedt zaprzestał linii „antyniemieckiej”. Jednak próby były bezowocne.

Segerstedt należał do najostrzejszych krytyków wprowadzonych ograniczeń wolności prasy. Uznawany jest za jednego z najważniejszych antyhitlerowskich publicystów II wojny światowej.

Nie powstrzymało to jednak rządu przed ośmiokrotnym nakazaniem zajęcia całego wydania.

Oznacza to, że Szwecja wcześnie wprowadziła formę tego, co dziś nazywa się deplatformowaniem niewygodnych opinii. Stosowanie metod innych niż cenzura w celu uciszenia lub utrudnienia krytyki władzy i kształtowania opinii. Utrudnianie poszczególnym osobom kontaktowanie się za pośrednictwem innych pomieszczeń zespołu.

Ture Nerman doznał bardziej bezpośredniej cenzury. Podczas II wojny światowej Nerman wydawał silnie antyhitlerowską gazetę Trots allt!. Cenzorzy skonfiskowali kilka numerów.

W listopadzie 1939 roku Ture Nerman został oskarżony na podstawie artykułu pt. „Piekielna machina Hitlera” – z inicjatywy Ministra Sprawiedliwości – „o obrazę obcego mocarstwa”, po czym został uznany za winnego wolności prasy ławy przysięgłych i skazany na trzy miesiące więzienia.

Ustawodawstwo, które uznaje obrazę obcego mocarstwa za przestępstwo, przestało obowiązywać dopiero w 1971 r., kiedy Szwecja podniosła demokratyczne i polityczne prawa ONZ do szwedzkiego prawa i włączyła je do szwedzkiej formy rządu. Ostatnią osobą skazaną za tę zbrodnię był artysta Carl Johan De Geer w 1968 roku za swój film rysunkowy „Var onationell”, w którym między innymi zbezcześcił flagę Szwecji i Ameryki.

Podobieństwa do współczesnych zastosowań prawnych i proponowanych zmian są wyraźne. Fotograficzce Elisabeth Ohlson nie tylko odmawia się ochrony, gdy prezentuje swoją sztukę, mimo że mieści się ona w obowiązujących ramach prawnych, ale rząd rozpoczął także badanie, w jaki sposób można zmienić prawo bez wpływu na konstytucję.

Z wytycznych śledczych wynika, że ​​policja musi umieć powoływać się na abstrakcyjne zagrożenia dla bezpieczeństwa królestwa lub stosunków z obcym mocarstwem, aby odmówić prawa do zgromadzeń publicznych.

Innymi słowy, istnieją dziś bezpośrednie podobieństwa z orzecznictwem stosowanym w najciemniejszym okresie w szwedzkiej historii wolności słowa.

---

---