Bank Handlowy w Warszawie S.A.

---

Bank Handlowy w Warszawie
Siedziba Banku (ul. Czackiego/ul.Traugutta) w Warszawie, ok 1906-1912 r. Polona.pl/Biblioteka Narodowa

Fundacja Kroneberga

Dziewiętnasty wiek wydaje się być epoką romantyków, wzniosłych idei, porywania się na wielkie cele z niewystarczającymi środkami. Takich przedsięwzięć było wiele, ale warto wspominać te najpraktyczniejsze – istniejące do dziś. Takie, jak Bank Handlowy w Warszawie S.A.

Bank Handlowy w Warszawie do zakończenia pierwszej wojny światowej był największym prywatnym bankiem na ziemiach polskich i jednym z niewielu prowadzących obsługę finansową handlu z Rosją i Europą Zachodnią.

Po latach starań 24 lutego 1870 roku car Aleksander II oraz Rada Państwa zaakceptowały przedstawiony projekt statutu Banku. 30 kwietnia 1870 r. podpisano akt założycielski Banku Handlowego w Warszawie. W spotkaniu założycieli, które miało miejsce w pałacu Józefa hr. Zamoyskiego, wzięli udział gospodarz, namiestnik Królestwa Aleksander hr. Berg, Jan Bloch, Stanisław Ludwik Kronenberg (brat Leopolda Kronenberga), Henryk Natanson, Jakób Natanson, Julian Simmler, Henryk Toeplitz, Juliusz Wertheim, Władysław Wodziwński, Stanisław Wołowski, Antoni Wrotnowski.

>>>HISTORIA ŻYCIA LEOPOLDA KRONENBERGA, NAJBOGATSZEGO POLAKA W CZASACH ZABORÓW

w Warszawie, Leopold Kronenberg (GALERIA), z powodów politycznych nie mógł oficjalnie ujawnić swojej roli przy tworzeniu instytucji. Dopiero w październiku 1870 r. w miejsce ustępującego Henryka Toeplitza wszedł do Rady Banku, w latach 1872-78 był jego prezesem. Później stanowisko to piastowali Juliusz Wertheim (1878-1880), Stanisław Kronenberg (1881-1887) i Leopold Julian Kronenberg (1888-1926; honorowo do 1936 r.).

Kapitał zakładowy Banku wynosił milion rubli. Założyciele rozdzielili między siebie 4 tys. akcji. Zainteresowanie nowym przedsięwzięciem było tak duże, że od razu dokonano dwóch kolejnych emisji akcji. Okres prosperity Banku wynikał z intensywnego rozwoju stosunków finansowych związanych z obsługą handlową produktów przemysłu handlowego, metalowego i płodów rolnych. Do 1910 roku Bank osiągnął kapitał 20 mln rubli i 10 mln rubli kapitału rezerwowego.

Pierwszą siedzibą BHW był Pałac Mostowskich, tymczasowo należący do rządu, bezpłatnie udostępniony przez namiestnika Aleksandra hr. Berga. W 1874 roku Bank Handlowy przeniósł się do nowego gmachu (GALERIA) na rogu ulic Berga i Włodzimierskiej (obecnie Traugutta i Czackiego).

Na fali ożywionych kontaktów gospodarczych między Królestwem a Cesarstwem już latem 1871 roku utworzono oddziały (kantory) Banku w Petersburgu, rok później również w Moskwie. Prowadzenie interesów w Cesarstwie umożliwiało szybki i bezpośredni kontakt z rosyjskimi urzędami, wskazywało na rangę danej instytucji. W owych czasach Warszawa, mimo że była główną siedzibą Banku, pozostawała peryferyjnym miastem Cesarstwa. Nowy Bank udzielał kredytów o charakterze przemysłowym, korzystały z nich przede wszystkim cukrownie, przemysł ciężki i włókienniczy oraz kolejnictwo. Inwestując w przemysł Bank coraz częściej przejmował zwierzchnie kierownictwo finansowe w instytucjach.

Wydarzeniem, o którym rozpisywała się warszawska prasa, było otwarcie w 1909 r. Skarbca Banku. Projekt i wykonanie opancerzonego i ogniotrwałego skarbca powierzono polskiej firmie Roberta Bothego. Za drzwiami grubości człowieka, wyposażonych w system rygli znajdowały się m.in. safesy, czyli zabezpieczone kasetki służące do bezpiecznego przechowywania klejnotów, papierów wartościowych, gotówki czy osobistych dokumentów.

Do wybuchu I wojny światowej Bank Handlowy w Warszawie nie miał realnej konkurencji. Brakowało instytucji bankowych, które na ziemiach polskich mogłyby dorównać jego znaczeniu i rozmiarom. Placówka posiadała swoje oddziały w Płocku, Włocławku, Grójcu, Guzowie, Lublinie, Łodzi, Sosnowcu, Częstochowie, Zawierciu, Będzinie, Kijowie. Bank pozostawał instytucją ściśle związaną z gospodarką kraju. Przy przedsięwzięciach realizowanych z kredytowym wsparciem Banku zatrudniano polskich robotników, inżynierów i urzędników. Banku finansował m.in. modernizację Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, Filharmonii Warszawskiej, Szkoły Handlowej im. L. Kronenberga czy Kasy im. Mianowskiego. Bank występował również hojny darczyńca, finansując budowę pomnika A. Mickiewicza w Warszawie, Polską Macierz Szkolną. Organizował również zbiórki na cele publiczne, m.in. na pomoc ofiarom pogromu Żydów w Rosji.

Trudne momenty dziejach Banku związane były z okresami spowolnień i załamań gospodarczych, z trudnościami finansowymi wierzycieli spowodowanymi wybuchem wojny rosyjsko-japońskiej, Rewolucją rosyjską 1905 r., a także okresami niepokojów i niestabilnej sytuacji politycznej, wybuchem I wojny światowej i wojny bolszewickiej.

Po 1918 roku Bank musiał się zmierzyć z liczną konkurencją ze strony nowo tworzonych instytucji kredytowych. Bank do końca 1923 roku posiadał 41 oddziałów i ekspozytur, również na ziemiach zaboru pruskiego i austriackiego. Ekspansja terytorialna wynikała ze zniesienia ograniczeń politycznych, zatarcia granic, również tych celnych. Nowe kierunki handlu i znaczny wzrost inwestycji doprowadził do poszukiwania kapitału za granicą. Oparcie tylko na krajowym kapitale stało się niemożliwe, dlatego też podpisano umowy syndykackie z Banque de Bruxelles, francuskim Banque Privée i włoskim Banca Commerciale Italiana. W 1928 roku po zmianach personalnych kierownictwo przeszło w ręce wąskiej grupy przedstawicieli zagranicznych instytucji kredytowych. Sytuacja uległa zmianie wraz z wybuchem wielkiego światowego kryzysu gospodarczego, co wiązało się z wycofywaniem zagranicznych kapitałów z rynku polskiego. Aby zaradzić kryzysowi w prywatnym sektorze bankowym próbę uzdrowienia sytuacji podjął polski rząd. Wśród firm, w których zakładaniu bądź rozwijaniu uczestniczył Bank Handlowy w Warszawie, znajdowały się przedsiębiorstwa należące do największych spółek w kraju ,było to m.in. Towarzystwo Starachowickich Zakładów Górniczych, Towarzystwo Ubezpieczeń ‘Patria’, S.A. ‘Siła i Światło’, Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce, Zakłady Ostrowieckie, Modrzejowskie Zakłady Górniczo-Hutnicze, B. Hantke S.A. Bank angażował się także w finansowanie przedsiębiorstw powstających w ramach COP.

Wraz z wybuchem II wojny światowej w pierwszych dniach września ewakuowano oddziały Banku w Cieszynie, Częstochowie, Gdyni, Kaliszu, Sosnowcu, Katowicach i Poznaniu. Transporty ewakuacyjne, oprócz poznańskiego, bezpiecznie dotarły do Warszawy i Lublina. Placówki warszawskie funkcjonowały normalnie do 23 września. Zwiększony ostrzał artyleryjski, wybuchy bomb zmusiły pracowników Banku do obrony jego gmachów przed spaleniem. Kierownictwo Banku podjęło działalność na emigracji. Dzięki założeniu nowych kont za granicą, udało się uratować część środków finansowych, pozostały majątek Banku na ziemiach polskich został zagarnięty przez III Rzeszę. Do Rady Banku w Warszawie, na stanowisko wiceprezesa, dokoptowano Stanisława Wachowiaka (GALERIA), z instytucji usunięto wszystkie osoby pochodzenia żydowskiego. Zgodnie z ultimatum Ministra Gospodarki Rzeszy wszystkie polskie banki miały być zlikwidowane bądź przejęte przez banki niemieckie. Bank Handlowy w Warszawie miał przejść fuzję z Deutsche Bank. Na szczęście dla Banku placówka otrzymała jedynie obserwatora, który nie ingerował w prowadzoną działalność.

Okres niemieckiej okupacji i prowadzonych działań wojennych wiązał się dla Banku z poważnymi stratami. Dzięki bohaterskiej akcji ewakuacyjnej po Powstaniu Warszawskim udało się uratować część dokumentów, depozytów, gotówki, papierów wartościowych.

Czytaj dalej tu: Bank Handlowy w Warszawie S.A.

---

 

---