REUNION68

30 lat po wojnie wierzyli, że Żydzi przemywali krwią chrześcijan oczy swoim dzieciom

Anna Bikont

Transport Żydów z getta w Jędrzejowie do obozu zagłady w Treblince, 16 września 1942 r. (Fot. Ryszard Kruk)

Zagłada dokonywała się nie tylko w obozach śmierci. Słabszych i stawiających opór Niemcy nie wieźli do Treblinki czy Auschwitz, tylko mordowali na miejscu – na rynku, na pobliskim cmentarzu czy w niedalekim lasku.

Opowiadają o tym rozmówcy folklorysty Dionizjusza Czubali, który prowadził w latach 70. i 80. XX w. badania terenowe nad pamięcią drugiej wojny światowej. Relacje o Zagładzie, część tego projektu, zostały zebrane w fascynującej książce „O tym nie wolno mówić”. Teksty wybrał i opracował Piotr Grochowski, współautor serii wydawniczej Paralele: Folklor-Literatura-Kultura wydawanej przez UMK w Toruniu.Spośród kilkuset rozmówców Czubali 142 odpowiedziało na pytania o Zagładę. Większość ignorowała temat i niepokoiła się, gdy próbował dopytywać. Ci, którzy opowiadali, i ci, co milczeli, byli świadkami straszliwych prześladowań i mordów żydowskich sąsiadów.

***

Zaczęły się zaraz po wkroczeniu Niemców.

Niemiec mnie pyta: „Ty jesteś Żydem?” Nie, ja mówię: „Nie, nie jestem Żydem. Jestem katolik”. Z drugiej ulicy wystawił głowę Żydek. Znałem go, chodził za pierzem, nazywał się Dawid Rubel. Oficer machnął na niego. Skurczybyk wyżył się. Stałem jak skamieniały i tylko myślałem: „Ta kula miała być moja” (opowieść z Miernowa).

Kiedy ich już wywozili, w pewnym momencie widzę, że na furmance jedzie moja uczennica, nawet taka dobra polonistka. A wiedziałem, jaki los spotka tych ludzi. Dostałem takiego wstrząsu nerwowego (opowieść z Pińczowa).

Razem służyliśmy w wojsku. Selinger się nazywał. Więc w Sosnowcu ja kiedyś przechodzę – w okupację – ulicą Kościelną, ja tam mijam tą bramę, a tam: „Halo! Halo!” – ktoś mnie woła. A on miał bardzo ładne dzieci – syna i córkę. No już mu nie chodziło o tego syna, bo mówi: „Tego syna – mówi – ze sobą zabierzemy, ale weź mi tą córkę”. Ona nie była w ogóle do Żydówki podobna. Ja mówię: „Chłopie, jak ja ci wezmę tą córkę? Jak ja ci mogę dziecko wziąć?”. Żal mi go było, no żal jako Żyda, ale żal mi go było. Bo to jednak jest Żyd, ale to jest przecie człowiek. No, rany boskie! Ludzie powiedzieliby: „A skąd Kowalik wziął trzecie dziecko? Skąd on go wziął?”. Od tego czasu my się nie widzieli (opowieść z Sosnowca).

Czubala na badania wybrał województwo świętokrzyskie, głównie powiat pińczowski, i Zagłębie Dąbrowskie, gdzie on i jego żona mieli rozgałęzione rodziny. Szedłem pieszo do wybranego kuzyna, nieraz mało mi znanego, lub jechałem rowerem kilka, kilkanaście kilometrów. Zabierałem ze sobą magnetofon, aparat fotograficzny, notes – opisuje.

***

Minęło już ponad 30 lat od zbrodni, a jej świadkowie nie zmienili swoich wyobrażeń o ludziach, którzy ginęli na ich oczach. Wystarczy przeczytać w indeksie rzeczowym spis „mitów, stereotypów, opinii o Żydach”: Żydzi biorą ślub na gnoju. Żydzi plują na Polaków w czasie święta Jom Kippur. Żydzi są bogaci. Żydzi są komunistami. Żydzi zabijają chrześcijańskie dzieci… Dzieci porywają, wkładają do beczki z gwoździami, obracają ją tak, że leje się z niej krew, bo potrzebują chrześcijańskiej krwi na macę. Ale też: Żydzi łapali dzieci i wyciągali z nich krew, bo dlatego, że jak u Żydów dziecko się urodziło, to oni przemywali oczy temu dziecku polską krwią, tą chrześcijańską krwią (opowieść z Sosnowca).

Rozbroiliśmy Austriaków, stworzyliśmy tu milicję – czterdziestu czterech, no, taka straż złożona z ochotników; i powstała Polska. Jedni ochotnicy tworzyli wojsko, a inni to byli ochotnicy do rabowania. Pamiętam, była szósta minut piętnaście 1918 r., bo to pierwsze rozbrojenie w Polsce było u nas. Kozuń Kalinka – ja bym go określił jako bandyta – i ten Kalinka napadł na Działoszyce. Poszedł na miasto, pootwierał żydowskie sklepy. Towar wyrzucał na ulicę i kto chciał, mógł brać. On sam uprawiał proceder następujący: chodził po najbogatszych domach i zabierał złoto. Po sąsiedzku był tu Żyd Frydman. Zabrał mu złoty zegarek. Uderzył w stół, zegarek wyleciał, a złoto zabrał do poszwy. Poszedł dalej, w drugim miejscu wybił zęby Żydowi, bo miał ze złota.

Piotr Grochowski we wstępie zwraca uwagę, że Żydzi nie byli traktowani jak członkowie społeczności wiejskiej, więc nawet ludzie, którzy ich ratowali, nie stosowali wobec nich reguł solidarności grupowej i przysługi nabierały wartości ekonomicznej wymiany. Stąd wypowiedź Józefa Tarki o tym, jak dostał list z Palestyny od kobiety, która się u niego ukrywała: Nie pisała, nie pisała, nie pisała… Jak pojechała, nie pisała, na ostatku napisała. Przestołem słuchać, cholera, bo pisze, że bida ji, że to, że to… a jo se myślę: „Jo cię mom w dupie smarkaty Żydzie! Cholera jasno!”. Za tyle jedzenio, za tyle lat, toś powinna, pieron wi, co przysyłać.

Folklorysta nie szuka faktów historycznych, lecz rejestruje przynależne do literatury ustnej teksty, które istnieją w obiegu społecznym – pisze Czubala. Po jego pracy czy też po pracach etnografki Joanny Tokarskiej-Bakir widzimy, jak wiele mogą one do historii wnieść.‘

O tym nie wolno mówić. Zagłada Żydów w opowieściach wspomnieniowych ze zbiorów Dionizjusza Czubali’, wybór i opracowanie Piotr Grochowski, Wydawnictwo Naukowe UMK Fot. materiały wydawnictwa

Zawartość publikowanych artykułów i materiałów nie reprezentuje poglądów ani opinii Reunion’68,
ani też webmastera Blogu Reunion’68, chyba ze jest to wyraźnie zaznaczone.
Twoje uwagi, linki, własne artykuły lub wiadomości prześlij na adres:
webmaster@reunion68.com

M	T	W	T	F	S	S
« Mar
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30

Reunion 68

Oficjalny Blog Reunion 68

Wierzyli, że Żydzi przemywali krwią chrześcijan oczy swoim dzieciom

30 lat po wojnie wierzyli, że Żydzi przemywali krwią chrześcijan oczy swoim dzieciom

Zagłada dokonywała się nie tylko w obozach śmierci. Słabszych i stawiających opór Niemcy nie wieźli do Treblinki czy Auschwitz, tylko mordowali na miejscu – na rynku, na pobliskim cmentarzu czy w niedalekim lasku.