Jak ujawnia w tej mrocznej historii specjalista ds. komunikacji rządowej i obserwator Bliskiego Wschodu, Vyvyan Kinross, nie była to kwestia małej garstki doradców. W szczytowym momencie kolonia niemieckich ekspertów w Kairze – pracujących w wielu dziedzinach związanych z armią i bezpieczeństwem, od programów rakietowych, poprzez produkcję uzbrojenia i bezpieczeństwo wewnętrzne po służbę zagraniczną, wywiad i propagandę – mogła liczyć około 6 tysięcy.

Autor przyznaje, że te postacie były „odrażające, ale również fascynujące”. Wydaje się to niedopowiedzeniem, jeśli chodzi o Johanna von Leersa, kluczowego nazistowskiego propagandystę i ideologa, honorowego Sturmbannführera w Waffen-SS i antybohatera książki Nazis on the Nile. Akolita Josepha Goebbelsa, człowiek, który między 1933 rokiem a końcem wojny napisał 27 pełnych nienawiści książek, w tym pod takimi tytułami jak Żydostwo i niegodziwość. Krew i rasa oraz Żydzi patrzą na ciebie. 

Po kilku latach uprawiania antysemickiej propagandy w Argentynie Juana Peróna, w 1956 roku von Leers przeniósł się do Kairu, gdzie do 1965 roku pełnił funkcję doradcy Gamala Abdela Nasera, prezydenta Egiptu, pomagając w organizowaniu antyizraelskiej propagandy. Kiedy dziennikarz „Toronto Star” wytropił go w jego biurze w egipskim ministerstwie doradztwa narodowego w 1956 roku, po kilku nerwowych chwilach zatwardziały nazista ujawnił swoje prawdziwe ja, wygłaszając tyradę przeciwko amerykańskim Żydom, opowiadając o kierowanych przez syjonistów atakach prasowych na Nassera i przedstawił swoje stanowisko wobec nowego państwa żydowskiego. „Izrael jest nienormalny – powiedział dziennikarzowi – Musi zniknąć. Powoduje kłopoty”. Podobnie jak wielu jego rodaków, przeszedł później na islam i zmienił nazwisko na Omar Amin.

Oś czasu Kinrossa jest starannie dobrana. Obejmuje ona trzy upokarzające egipskie klęski militarne: wojnę arabsko-izraelską w latach 1948-9, wojnę sueską w 1956 roku i wojnę sześciodniową z 1967 roku. W czasie, kiedy Egipt poniósł czwartą klęskę militarną w wojnie Jom Kippur w 1973 roku, niemieckich doradców wojskowych, naukowych i wywiadowczych w sercu tej wciągającej narracji już dawno nie było.

Nie ma tu wiele humorystycznych akcentów, ale w zderzeniu teutońskiej sprawności ze zrelaksowanym stosunkiem do pracy Egipcjan oraz niezdolnością byłych oficerów nazistowskich iWehrmachtu do nagięcia otaczającego ich świata do własnej woli jest coś niemal komicznego.

W centrum doradców wojskowych znajdował się dr Wilhelm Voss, niezwykle sprawny organizator, łączący zdolność myślenia całościowego z imponującą znajomością szczegółów – „zestaw umiejętności, którym egipska kultura zarządzania w tamtych czasach nie była raczej pobłogosławiona”, pisze Kinross. Generał brygady Oskar Munzel, wysoko odznaczony oficer wojsk pancernych Wehrmachtu, podzielił się swoimi frustracjami z izraelskim szpiegiem Paulem Frankiem: „Tysiące razy próbowałem wbić im w tępe głowy, że ładna farba i duże numery identyfikacyjne nie decydują o zdolności bojowej czołgów”.

W 1952 roku wysokiej rangi oficer niemieckiej marynarki wojennej, baron Theodor von Bechtolsheim, który został egipskim doradcą wojskowym, skarżył się, że „orientalne niechlujstwo irytuje mnie raz po raz, podczas gdy oni tylko kręcą głowami. Malaisz!” Zrozumie to każdy, kto zna Egipt w latach 80., żart ówczesnych egipskich emigrantów głosił, że Egiptem rządzi IBM –  Inshallah (z wolą Boga), Bukra (jutro) i Maalesh (nieważne).

Mimo wielu talentów Niemcy często mieli trudności z przystosowaniem się do różnych profesjonalnych wyzwań w Egipcie, także dlatego, że pełnili role ściśle doradcze. Oznaczało to na przykład, że mogli doradzać w sprawie prześladowań i deportacji Żydów, a nie mogli bezpośrednio ich likwidować, jak to zrobili naziści w Europie.

Jeden z najmroczniejszych rozdziałów książki dotyczy prześladowań egipskich Żydów, którzy zostali poddani opresyjnemu ustawodawstwu, ekonomicznemu niszczeniu, wywłaszczeniu, zatrzymaniom, torturom i deportacji, zgodnie z niemieckimi doświadczeniami i umiejętnościami. FBI twierdziło, że pogrom Żydów egipskich w 1948 roku po wojnie arabsko-izraelskiej został zainicjowany przez Adolfa Eichmanna, jednego z kluczowych architektów Holocaustu, który przebywał wówczas w Kairze. Masowe wypędzenia Żydów rozpoczęły się wraz z inwazją sueską w 1956 roku i w ciągu trzech miesięcy wyjechało około 10 tysięcy Żydów. „Stosowane metody są tak podobne do tego, co Hitler robił przed wojną, że aż przerażające” – donosił „New York Times”.

Podobieństwo nie stanowi zagadki. Jedną z czołowych postaci w kierownictwie służb bezpieczeństwa państwowego Egiptu był Leopold Gleim, SS Standarten-führer i były szef departamentu spraw żydowskich Gestapo w Polsce. Służył pod nim były SS Gruppen-führer Alois Moser, poszukiwany w ZSRR za zbrodnie przeciwko Żydom, oraz Bernhardt Bender, były SS Sturmbannführer, który prowadził ośrodek przesłuchań na nieużywanym statku towarowym nazywanym przez żydowskie ofiary „Pływającym Piekłem”. Bender był podobno pomysłodawcą i organizatorem pięciu obozów dla Żydów, z których jeden miał być wzorowany na jednostce sterylizacyjnej bloku 10 w Dachau. Kinross przyznaje, że jeśli istnieje niepewność i nadmierne poleganie na źródłach zachodnich, zwłaszcza amerykańskich i CIA, dzieje się tak dlatego, że „egipskie akta wciąż pozostają niedostępne”.

Chociaż trudno powiedzieć kto był najbardziej odrażającym nazistą na kairskim wygnaniu, Waffen-SS Untersturmführer  Aribert Heim, znany jako „Dr Śmierć”, prawdopodobnie znalazłby się na podium. Jako lekarz w obozie koncentracyjnym Mauthausen w Austrii, jedną z jego makabrycznych sztuczek było zabicie przez wstrzyknięcie trucizny więźnia wybranego ze względu na nienaganne uzębienie, następnie odcięcie głowy, gotowanie jej aż odpadną tkanki miękkie i po spreparowaniu podarowanie czaszki partyjnemu przyjacielowi w charakterze ozdoby na biurko. Aby uniknąć wydanego w 1962 roku międzynarodowego nakazu aresztowania, uciekł do Kairu, gdzie aż do śmierci w 1992 roku, żył spokojnie jako muzułmański konwertyta Tarek Hussein Farid.

Szejk Wadi al-Dżabri, najbardziej wpływowy przywódca plemienny w Hebronie, przewodzi bezprecedensowej inicjatywie. W wieku 48 lat przewodzi ruchowi, który może zmienić oblicze konfliktu izraelsko-palestyńskiego: ustanowieniu niezależnego emiratu, który uznałby Izrael za państwo żydowskie i przyłączył się do porozumień Abrahama.

W artykule na łamach „Israel Hayom” czytamy co napisali:

„Chcemy współpracy z Izraelem” – oświadcza szejk. „Chcemy współistnienia”. Ale tym razem chodzi o coś więcej niż tylko deklaracje intencji. Według doniesień Wall Street Journal szejk Dżabari i czterech innych czołowych szejków podpisało oficjalny list, w którym zobowiązali się do pokoju i pełnego uznania Izraela jako państwa żydowskiego.

Program: Emirat Hebronu

List, przekazany premierowi Netanjahu za pośrednictwem ministra gospodarki Nirowa Barkata, zawiera szczegółowy plan obejmujący wzajemne uznanie, zastąpienie modelu z Oslo inną koncepcją, współpracę gospodarczą i wycofanie się z Autonomii Palestyńskiej.  

Wzajemne uznanie: „Emirat Hebronu uzna Państwo Izrael za państwo narodowe narodu żydowskiego, a Państwo Izrael uzna Emirat Hebronu za przedstawiciela arabskich mieszkańców dystryktu Hebron” – głosi propozycja szejków. Uznanie to wykracza poza to, co kiedykolwiek zaproponowała Autonomia Palestyńska.

Zastąpienie modelu Oslo : Szejkowie starają się o „sprawiedliwe i uczciwe rozwiązanie, które zastąpiłoby porozumienia z Oslo, które przyniosły jedynie krzywdę, śmierć, katastrofę gospodarczą i zniszczenie”. Zamiast tego proponują przystąpienie do porozumień Abrahama i stworzenie harmonogramu negocjacji.

Proponowane partnerstwo gospodarcze

Plan obejmuje stopniową współpracę gospodarczą, która w pierwszej fazie wchłonie 1000 pracowników z Hebronu na okres próbny. W drugiej fazie zostanie dodanych 5000 dodatkowych pracowników, z dalszym celem zatrudnienia 50 000 lub więcej pracowników z Hebronu, zgodnie z obietnicą złożoną szejkom przez Barkata. Ze swojej strony szejkowie zobowiązują się również do „zerowej tolerancji” dla terroryzmu pracowniczego, „w przeciwieństwie do obecnej sytuacji, w której Autonomia Palestyńska płaci terrorystom”.

Plan zakłada utworzenie wspólnej strefy ekonomicznej o powierzchni ponad 1000 dunamów w pobliżu ogrodzenia bezpieczeństwa między Hebronem a Izraelem. Oczekuje się, że zatrudnienie znajdą tam dziesiątki tysięcy osób.

Propozycja nie pochodzi z marginalnego źródła. Ośmiu wpływowych szejków jest włączonych do pierwszego kręgu, przewodzących łącznie 204 000 lokalnym mieszkańcom. Drugi krąg obejmuje 13 dodatkowych szejków przewodzących kolejnym 350 000 osób – w sumie większość z ponad 700 000 mieszkańców regionu. Wszyscy ci szejkowie złożyli przysięgę wierności szejkowi Dżabari w tej sprawie, a co więcej, członkowie plemion obejmują również wielu członków sił Autonomii Palestyńskiej, którzy zdaniem szejków wybiorą lojalność wobec swoich klanów i rodzin.

Ostra krytyka Autonomii Palestyńskiej

Szejk Dżabari nie szczędzi krytyki Autonomii Palestyńskiej, na czele której stoi Mahmud Abbas (Abu Mazen): „Planuję odciąć Autonomię Palestyńską. Nie reprezentuje ona Palestyńczyków”. Plemiona, jak twierdzi, kontrolowały swoje miejscowości przez stulecia, zanim Izrael podjął decyzję i pozwolił wejść  OWP.

„Istnieje arabskie przysłowie: Tylko woły ze wsi orzą jej ziemię” – wyjaśnia. „Człowiek, który od dziesięcioleci mieszka poza miastem – co wie o tym, gdzie znajdują się źródła wody w Hebronie? Jedyne, co oni (PA) wiedzą o Hebronie, to zbieranie podatków”.

Czterech innych szejków z Hebronu, z którymi rozmawiano osobno, również wyraziło się bardziej ostro: „OWP nazywało siebie ruchem wyzwoleńczym, ale gdy już przejęło kontrolę, działało tylko po to, by ukraść ludziom pieniądze” – mówi jeden z nich. „Oni nie mają prawa nas reprezentować – ani oni, ani Hamas, tylko my sami”.

„Autonomia Palestyńska kradnie wszystko. Kradną nawet naszą wodę. Nie mamy wody do picia” – dodaje inny szejk. Udaje im się, jak twierdzą, przetrwać tylko dlatego, że Barkat sprowadził burmistrza Kiryat Arba, aby zbudował wodociąg do Hebronu.

„Nie będzie państwa palestyńskiego”

Szejk Dżabari jasno mówi o przyszłości: „Nie będzie państwa palestyńskiego – nawet za 1000 lat. Po 7 października Izrael nie da go”. Inny ważny szejk potwierdza jego słowa: „Myślenie tylko o ustanowieniu państwa palestyńskiego doprowadzi nas wszystkich do katastrofy”.

Zamiast tego proponuje inny model: „Autonomia Palestyńska nie może nas chronić, nie może nawet chronić siebie”. Szejkowie ostrzegają, że Autonomia Palestyńska może pozwolić na atak w stylu 7 października, a wtedy spodziewają się, że Zachodni Brzeg będzie wyglądał jak Gaza.

„Jeśli otrzymamy błogosławieństwo prezydenta Trumpa i Stanów Zjednoczonych dla tego projektu, Hebron może stać się jak Zatoka Perska, jak Dubaj” – mówi znany i szanowany szejk z Hebronu.

Minister gospodarki Nir Barkat, który spotkał się z szejkami kilka razy w ciągu ostatniego miesiąca, popiera tę inicjatywę. „Stary proces pokojowy zawiódł, więc potrzebne jest nowe myślenie” – mówi. „Nikt w Izraelu nie wierzy w Autonomię Palestyńską i nie znajdziesz wielu Palestyńczyków, którzy w nią wierzą. Szejk Dżabari chce pokoju z Izraelem i przystąpienia do Porozumień Abrahama. Kto w Izraelu powiedziałby mu nie?”

Inicjatywa opiera się na pomyśle Mordechaja Kedara, badacza kultury arabskiej na Uniwersytecie Bar-Ilan, który spędził 20 lat rozwijając model „Emiratów Palestyńskich”. Kedar, który sprowadził szejka Dżabariego do Barkata, twierdzi, że upadłe państwa w świecie arabskim są konglomeratami różnych grup, podczas gdy państwa odnoszące sukcesy – Kuwejt, Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie – są rządzone przez konkretne rodziny. 

„Rodzina Al-Sabah jest praktycznie właścicielem Kuwejtu. Rodzina Al-Thani włada Katarem. Dubaj ma bardzo mało ropy, ale jest zarządzany przez jedną rodzinę, Al-Maktoum, więc może prosperować” – wyjaśnia.

Wizja: Z Hebronu na cały Zachodni Brzeg

Szejkowie spodziewają się, że Hebron położy podwaliny pod zmiany w innych miastach Zachodniego Brzegu, być może w Betlejem. Cel: przekształcenie stosunków izraelsko-palestyńskich w oparciu o lokalny model emiratu.

„Organizacje takie jak OWP i Hamas próbują budować swoją legitymację na nienawiści do Żydów i nienawiści do Izraela. Ale plemiona są legitymizowane z definicji” – wyjaśnia Kedar. „Nie potrzebują zewnętrznego wroga, aby wszystkich przestraszyć”.

Sensacja? Niewątpliwie. Chwilowo to tylko propozycja. Co z niej wyniknie? W Gazie Hamas masowo morduje zwolenników współpracy z Izraelem. Czy ta propozycja spowoduje wojnę domową na Zachodnim Brzegu? Czy i jak zareaguje Tramp? Strasznie dużo pytań, na które nie ma dziś odpowiedzi.

A jednak to może być jakiś punkt zwrotny i gwóźdź do trumny Palestyny jako forpoczty islamonazizmu.

Czytam teksty o sytuacji w Izraelu, a w głowie rozmawiam z młodym człowiekiem, zdumionym bliskością obcego człowieka z jego matką.

„Pozwól, że się przedstawię. Jestem Pan Nie wiem. Krótko mówiąc – perypatetyk, to taki ktoś, kto łazi i pyta. Pyta, bo nie wie, a jak się dowie, to dalej nie wie. Bo to, czego się dowiedział, to jak łyżeczka wody z naszego Zalewu Włocławskiego, a w dodatku nie ma pewności, czy to przypadkiem nie jest woda z innego miejsca.

Muszę ci powiedzieć, że jest mnóstwo rzeczy, które ty wiesz, a ja nie wiem. Jest kilka rzeczy, o których ja wiem troszkę, ale nie jestem pewny, czy to, co wiem, jest całą prawdą. To znaczy, wiesz, z tą „całą prawdą” jest problem. Nikt nie zna całej prawdy. Zawsze jesteśmy ignorantami. Niektórzy myślą, że ignorant to tylko inne określenie na głupca. Wcale tak nie jest. Głupiec to ktoś, kto myśli, że już wszystko wie. A my jesteśmy ignorantami – wiemy, że nie wiemy, więc łazimy i pytamy. Warto być perypatetykiem, a czasem warto pograć w piłkę. Boję się, że cię troszkę nudzę, ale chciałem ci powiedzieć, że jestem Pan Nie wiem. A na co dzień ludzie, których lubię, mówią do mnie Andrzej. Twoja mama mówi do mnie Andrzej, chociaż jestem dużo starszy od twojego dziadka, którego strasznie lubiłem. Więc mów do mnie, jak chcesz, ale przyrzeknij, że nigdy, nigdy nie powiesz do mnie „pan”.

Zaraz, zaraz, co tu się dzieje? Przecież próbuję się dowiedzieć, o co chodzi z tym zawieszeniem broni w Gazie, a ja tu sobie rozmawiam w głowie z młodym człowiekiem, którego mam spotkać. Co ja czytałem? Aha, już wiem. Trump oznajmił, że zaraz będzie zawieszenie broni w Gazie. Ki czort, co oni knują? Trump mówi jedno, a robi drugie. Co tu się dzieje?

Podobno Hamas jest zadowolony z zapewnień o zakończeniu wojny w Strefie Gazy zawartych w propozycji rozejmu. Donosi o tym zadowoleniu saudyjska agencja prasowa. Piszą, że „propozycja zawiera zapewnienia mediatorów, że obie strony nie wznowią walk, dopóki trwają negocjacje. Ponadto, mówi się, że prezydent USA Donald Trump ma ogłosić porozumienie, gdy obie strony je zatwierdzą, i będzie nadzorował jego wdrożenie.”

Według Asharq Hamas ma przedstawić swoją odpowiedź na proponowane ramy w piątek.

Patrzę na kolejny tytuł:

Przedstawiciele Hamasu za granicą otrzymali polecenie przekazania broni jako symbolicznego ukłonu w stronę izraelskiego żądania rozbrojenia.

Podobno wysocy rangą funkcjonariusze Hamasu za granicą otrzymali polecenie oddania broni osobistej w związku z negocjacjami w sprawie zawieszenia broni w Strefie Gazy i uwolnienia pozostałych izraelskich zakładników. Podobno nakłaniają do tego katarscy mediatorzy i wygląda to na mydlenie oczu, mające sprawiać wrażenie, że godzą się na żądanie Izraela dotyczące rozbrojenia Hamasu. Krzycząca próba podstępu.

„W dokumencie napisano, że wśród wysokich rangą urzędników Hamasu, którym polecono przekazanie broni, znaleźli się główny negocjator i wysoki rangą urzędnik biura politycznego Khalil al-Hayya; przywódca Hamasu na Zachodnim Brzegu w Stambule, Zaher Dżabarin; oraz przewodniczący Rady Szury Hamasu, Muhammad Ismail Darwish.”

Można umrzeć ze śmiechu, a mój wydawca napisał mi, że mam się wstrzymać z umieraniem, dopóki nie napiszę książki, bo on ją potrzebuje wydać.

Broń osobista przebywających poza Gazą hamasowców to jedno, ale co z zakładnikami? O, tu coś jest:

„W związku z negocjacjami dotyczącymi uwolnienia zakładników i zawieszenia broni w Strefie Gazy, Hamas nie będzie organizował publicznych ceremonii podczas uwalniania jeńców” – powiedział New York Timesowi izraelski urzędnik ds. obrony i palestyńskie źródło zbliżone do tej organizacji terrorystycznej.

Podobno omawiana propozycja przewiduje zwrot Izraelowi 10 żywych zakładników i szczątków 18 porwanych – żywych lub zabitych już w Gazie. Hamas ma ich uwolnić w pięciu ratach, pięciokrotnie w ciągu 60-dniowego rozejmu. A cena? Gdzie jest jakaś informacja o ponownym oddawaniu znajdujących się w izraelskich więzieniach zbirów?

Nie widzę, przeglądam pospiesznie, ignoruję spekulacje, szukam informacji. Trudno, dowiem się później, bo muszę załatwiać sprawy w urzędach. Moja wnuczka mnie oszczędza, załatwia wszystko, co możliwe, sama, ale czasem pakuje mnie do samochodu i zawozi do jakiegoś urzędu, żebym okazał gębę, dowód osobisty i złożył jakiś podpis. Cudo nie dziewczyna.

A jeśli idzie o ten Izrael i zawieszenie broni, to ja naprawdę, całkiem uczciwie nie wiem, więc próbuję pytać, wędrując po różnych miejscach.

P.S. Kiedy robiłem zakupy, Małgorzata zawsze dawała mi listę – wiedziała, że spacerując sobie całe 150 metrów do mojego sklepu, zdążę zapomnieć, nawet jeśli lista ma tylko trzy pozycje. Kiedyś mówię w sklepie do mojej ulubionej ekspedientki, pani Ani, że muszę wyciągnąć listę, bo stary perypatetyk bez listy nie wie, czego chce.

– A tam – śmieje się wspaniała pani Ania – panie Andrzeju, nie jest tak źle.