Biesy napadają raz jeszcze

Andrzej Koraszewski

Obserwacja, że rewolucja pożera własne dzieci, nie jest nowa. Przypominanie jej na ogół nie gasi rewolucyjnego ducha. Możemy pytać o przyczyny i mechanizmy, zastanawiać się nad ludzką naturą i nadal będziemy mieli gwarancję, że kolejne pokolenia ulegną pokusie ponownie. Rewolucja jest boska, na początku każdej rewolucji jest Słowo, obietnica stworzenia świata. Trudno się oprzeć takiej pokusie, próżno namawiać na analizę doświadczeń przeszłości.

Grubo ponad pół wieku temu, a dokładniej w 1971 roku Andrzej Wajda wystawił w krakowskim teatrze Biesy Dostojewskiego, odpowiadając nie tylko na wyzwanie, jakim jest pokazanie filozoficznych dylematów na deskach teatru, ale również pokonując opór władzy, świadomej, że rosyjski pisarz na długo przed rosyjską rewolucją obnażył naturę rewolucyjnego romantyzmu.

Publikacja Biesów w odcinkach zaczęła się równo sto lat wcześniej, książka była reakcją na przenikające do Rosji rewolucyjne nastroje, które niespełna pół wieku później miały zaowocować bolszewicką rewolucją. Wajda pokazywał Biesy przez pryzmat bagna Rosji i bagna komunistycznej rewolucji. Dziś moglibyśmy oglądać tę książkę Dostojewskiego przez pryzmat psychologii ewolucyjnej, albo odczytując ją w świetle szaleństwa odrzucenia zachodniej cywilizacji i wartości rewolucji amerykańskiej, w epoce postprawdy i miłości do islamofaszyzmu, sprzedawanej na jarmarkach uczuć jako miłość do dzieci.

Benjamin Carlson jest amerykańskim eseistą, który pisze, że jego pierwsze spotkanie z Biesami było wkrótce po zamachach z 11 września 2001 roku, miał szesnaście lat i książka rosyjskiego pisarza z drugiej połowy XIX wieku była dla niego wstrząsającym wprowadzeniem do dwudziestego pierwszego wieku. Powraca do niej i stwierdza z goryczą: „Nie czytam jej jako traktatu politycznego. Czytam ją tak, jak inni odwiedzają grób”.

Rewolucyjny duch przybiera różne postaci, ale wzorzec pozostaje ten sam.

„Czego nauczyła mnie, młodego Amerykanina, ta książka, która czytana w deszczu na werandzie, w cieniu narodowej traumy, głęboko ukształtowała mój pogląd na świat?

Spośród wielu spostrzeżeń, które trudno zliczyć, chyba najważniejsze jest to, że ruchy idealistyczne często przeradzają się w swoje przeciwieństwa.”

Oglądając historycznie odległe sceny, w kulturowo odmiennym kraju, Carlson przygląda się jak uśmiechnięci agitatorzy roztaczają uroki rewolucji szerząc chaos, podłość i mordy. Jedni, autentycznie przekonani wyznawcy nowej religii, inni bezgranicznie cyniczni, naiwni zradykalizowani studenci, krzykliwi ateiści, kawiarniani filozofowie. Opisy odległych w czasie i przestrzeni scen są przerażająco znajome.

Cierpienia Stawrogina różnią się nieco od cierpień młodego Wertera. Zbuntowany ziemianin, oficer carskiej armii, urzekający fizycznie i charyzmą amoralności. Magnetyzm nihilizmu. Czy wybrany przez Carlsona cytat jest najbardziej znamienny: „Każda niezwykle haniebna, całkowicie poniżająca, nikczemna i przede wszystkim śmieszna sytuacja, w jakiej kiedykolwiek znalazłem się w swoim życiu, zawsze wzbudzała we mnie, obok skrajnego gniewu, niewiarygodną rozkosz”?

Kim są ludzie, dla których burzenie jest większą wartością niż próby poprawienia ludzkiego losu?

„W połowie książki radykałowie po raz pierwszy zbierają się w tajemnicy. Są poważni, zelektryzowani ważnością swojej misji. Wierzą, że są awangardą nowego społeczeństwa. Ale ich przywódca, Piotr Wierchowienski, ignoruje ich i zajmuje się obcinaniem paznokci.

On wie to, czego oni nie wiedzą: ich ideały nie mają znaczenia. Prawdziwą grą jest władza.

A potem pojawia się fragment, o którym cały czas myślę, wypowiedziany przez Szygałowa, który opracował rygorystyczny system wyzwolenia ludzkości.”

Szygałow jest teoretykiem. Nie przekazuje instrukcji, formułuje jakieś prawa historii, z których wynika, że obietnica nieskończonej wolności musi prowadzić do nieskończonego despotyzmu. To świat socjopatów, udających szlachetność i dążących do tyrani. Władza rozumiana jako rząd dusz, siła sprawcza pozwalająca słowem popchnąć motłoch do grabieży i mordów. Boskość manipulacji.

Zastanawiam się, czy wracać myślami do Stalina i Trockiego, czy przeskoczyć do współczesności, do sposobu wykorzystania śmierci Georga Floyda, czy do relacji palestyńskiego dysydenta, cytującego Marwana Barghoutiego, palestyńskiego polityka opisującego swoją rolę w wywołaniu drugiej intifady:

„Wiedziałem, że koniec września [2000] był ostatnią szansą wybuchu, ale kiedy Szaron dotarł do Meczetu Al-Aksa, był to najbardziej odpowiedni moment na wybuch intifady… W noc poprzedzającą wizytę Szarona wziąłem udział w panelu w lokalnej stacji telewizyjnej i wykorzystałem okazję, aby wezwać społeczeństwo do udania się rano do Meczetu Al-Aksa, ponieważ nie można było pozwolić, żeby Szaron dotarł do Al-Haram al-Sharif ot tak i spokojnie odszedł. Skończyłem i poszedłem do Al-Aksa rano… Próbowaliśmy wywołać starcia, ale bez powodzenia z powodu różnic zdań, które pojawiły się z innymi osobami w kompleksie Al-Aksa w tym czasie… Po wyjściu Szarona zostałem przez dwie godziny w obecności innych osób, omówiliśmy sposób reakcji i to, jak można zareagować we wszystkich miastach, a nie tylko w Jerozolimie. Skontaktowaliśmy się ze wszystkimi [palestyńskimi] frakcjami”.

Kłamstwa i spiski. Socjopata używa języka, który ma ukryć głód dominacji, a który ujawnia się w momentach ich apeli do najmroczniejszych instynktów. Kult śmierci? U Dostojewskiego to odrzucenie Boga i pragnienie jego zastąpienia. Ale kult śmierci można podeprzeć i wzmocnić religijnym autorytetem. Ważna jest wiara, że warto umierać dla mordu.

W zakończeniu swojego eseju Benjamin Carlson pisze, że każdy ruch, który płonie zbyt mocno, przyciągnie fanatyków i cynicznych niszczycieli. Piękne słowa zmieniają się w sztandary tłuszczy żądającej krwi, a to jest świadomie planowane i organizowane przez tych, dla których rząd dusz jest wartością.

„Zawsze zakładamy, że ostrzeżenia moralne są przeznaczone dla innych. Ale Dostojewski nie odpuszcza ci tak łatwo. Ostrzeżenie nie dotyczy twoich wrogów. Dotyczy ciebie” – pisze Carlson.

Zastanawiam się jak odmiennie odbiera to ostrzeżenie czytający dziś Biesy katolicki kapłan w Watykanie, amerykański eseista wchodzący w dorosłość w XXI wieku, czy psycholog ewolucyjny, pamiętający o tym, czego genialny pisarz nie wiedział.

Książki Dostojewskiego to psychologiczne traktaty, ale u Dostojewskiego moralność jest sprzężona z religią i tradycją, to podejście nie mogło i nie daje nam odpowiedzi na pytanie, dlaczego socjopaci z taką łatwością budzą biesy.

Na okrzyk „wolno zabijać” możesz reagować pobożnym Allahu Akbar, albo ateistycznym „Od rzeki do morza”, tęsknota do wolności mordu pozostaje ta sama, biesy zawsze czekają tylko na stosowną chwilę.

Dziś papierowe wydania Biesów leżą zakurzone w bibliotekach, próba ich przybliżenia na Instagramie byłaby większym wyzwaniem niż to, z którym zmagał się Wajda wystawiając je jako sztukę w teatrze. Kulty śmierci przygasają częściej z powodu przeżarcia się rewolucji własnymi dziećmi, niż z powodu refleksji moralnej tych, którym geny i tradycja rodzinna utrudniły akceptację wezwań socjopatów.

Harvard’s ‘resistance’ to Trump isn’t about science or academic freedom

Jonathan S. Tobin

Harvard University sweatshirts are displayed for sale in a school store window on its campus in Cambridge, Mass., on April 15, 2025. Photo by Joseph Prezioso/AFP via Getty Images.

It’s nice to know that the school that is widely considered to be the most prestigious institution of higher education in the United States is willing to stand up for its principles. Unfortunately, the main principle for which Harvard University is standing up—and earning deafening applause from liberal elites in politics and the media—is the right to go on enabling and encouraging the hatred of Jews.

Of course, that’s not the way the political left is spinning the announcement that Harvard would defy the demands of the Trump administration to cease its tacit support of the surge of antisemitism since the Hamas-led terrorist attacks in southern Israel on Oct. 7, 2023.

For Trump’s “progressive” opponents who have acquired near-total control of higher education in the United States, the demands are unacceptable. They would rather lose federal funding, which is crucial to their survival, than end discrimination in admissions and hiring rooted in the woke catechism of diversity, equity and inclusion (DEI) that creates viewpoint uniformity that excludes conservatives and supporters of Israel. They also refuse to adopt disciplinary policies against those who advocate for Jewish genocide and harass Jewish students, or prevent the pro-Hamas mobs on their campuses from wearing masks while they commit their acts of intimidation and violence.

For the far left, their refusal to treat antisemites the way they would bigots who threatened African-Americans or Hispanics is a heroic act of “resistance.”

In a letter sent to the government by the school’s attorneys in response to the ultimatum sent by President Donald Trump’s Joint Task Force to Combat Antisemitism, Harvard’s president, Alan M. Garber, said: “Neither Harvard nor any other private university can allow itself to be taken over by the federal government.”

Cheers from Obama and Israel-bashers

The task force has targeted Harvard and several other elite institutions, such as Columbia University, Brown University, Cornell University, Northwestern University, Princeton University and the University of Pennsylvania, for scrutiny and threatened to end all federal funding to these schools if they don’t enact fundamental reforms. So far, Harvard, which is the richest of American universities with an endowment of $53.2 billion, and which gets $9 billion a year in aid from Washington, is the only one to say it will not comply.

According to former President Barack Obama, “Harvard has set an example for other higher-ed institutions—rejecting an unlawful and ham-handed attempt to stifle academic freedom.” He was echoed by NeverTrump former jurist J. Michael Luttig, who told The New York Times: “This is of momentous, momentous significance. This should be the turning point in the president’s rampage against American institutions.”

Times opinion columnist M. Gessen endorsed Harvard’s stand, saying, “No other response should have been possible by the logic of the law—or the logic of academic freedom or the logic of democracy.” Gessen, who has falsely compared Israel’s efforts to defend itself against Hamas terrorism to the Nazi’s tactics in the Holocaust, was just sorry because Harvard’s act of “self-respect” was so rare in a country where so many were prepared to treat Trump’s victory as giving him the right to govern and roll back the left’s excesses.

Obama and Luttig may be correct on one point: The hosannas for Harvard being sung by liberal pundits and academics across the nation are likely influencing some of the other institutions targeted by Trump’s task force. Columbia University, which had agreed to the administration’s demands, is already backtracking.

Its president, Katrina Armstrong, told a Zoom call with faculty that the school planned on reneging on its pledges but then resigned. Her replacement, Claire Shipman, has doubled down on this. Less than a day after Harvard’s announcement, Shipman declared that the academic institution would not allow the federal government to “require us to relinquish our independence and autonomy.” She went on to say that she would “reject heavy-handed orchestration from the government that could potentially damage our institution and undermine useful reforms” and that any agreement in which federal officials dictated “what we teach, research or who we hire” would be unacceptable.

Decades of federal ‘interference’

The notion that Trump’s demands are an unpardonable interference in academia may sound reasonable. Or at least they might have prior to the passage of the U.S. Civil Rights Act of 1964, which prohibits discrimination based on race, color or national origin in any program or activity that receives federal financial assistance. And lest there be any confusion on this point, the Obama, Trump and Biden administrations all agreed that Jews were covere by the Title VI protections of the Civil Rights Act.

From that point forward, the federal government was given free rein to interfere in the life of schools like Harvard. That interference took the form of rules that, among other things, made any discrimination against minorities like blacks and Hispanics illegal, and the adoption of “affirmative action” diktats that had an enormous impact on their hiring and admissions policies. Those schools that didn’t like it were informed that they could forget about receiving federal money. And that is what some conservative institutions like Hillsdale College or a number of fundamentalist Christian schools did to protect their independence.

Nor is it about defending science, as so many of those who have rationalized opposition to Trump have asserted.

It’s true that the bulk of Harvard’s funding goes to its medical institutions. That raises the possibility that the fallout from this conflict might hurt important research and health care. It has persuaded some to say that Trump is going too far in threatening funding to these universities, all of whom depend on Washington to maintain their scientific establishments.

Yet would anyone currently decrying Trump’s moves defend the funding of any medical school, hospital or research facility if it involved giving a seal of federal approval to an institution that discriminated against racial minorities protected by the Civil Rights Act? To the contrary, the same voice raised in defense of the “resistance” to Trump would demand the defunding of any entity—no matter how vital its scientific or medical research—that targeted blacks or allowed a chapter of the Ku Klux Klan to operate with impunity on their grounds or in their school buildings? Yet that is exactly what Harvard, Columbia and many other schools did by allowing pro-Hamas groups that support Jewish genocide to operate freely.

Moreover, as author Heather Mac Donald has pointed out, the impact of the DEI policies being defended by Harvard has led to discrimination and the lowering of standards throughout the sciences and math. That poses a far greater threat to American medicine and scientific research than Trump’s request that these schools give up their woke policies and stop antisemitism.

So, let’s be clear about what’s actually at stake in this controversy. It’s not science or academic freedom. It’s about elite schools wishing to remain in thrall to progressive orthodoxies on race and Western civilization that have fueled the surge in Jew-hatred.

Part of this can also be explained by politics.

The success of the left’s long march through American educational institutions over the past decades has created a situation in which conservatives and Zionists are rarities on college and university faculties. A career in academia for anyone who dissents from DEI and woke orthodoxy, as well as the notion that Israel and Jews are “white” oppressors who must be suppressed, can only do so by keeping their opinions to themselves. To openly dissent against the left’s toxic myths about critical race theory, intersectionality or settler-colonialism theory is to effectively guarantee that you won’t be hired for any post in the humanities and social sciences and to never obtain tenure even if you do get that far. Republicans or anyone who openly supports Trump are virtually an extinct species among those who work in higher education.

That’s why faculties like the ones at Harvard and Columbia have been so vocal in their support for the pro-Hamas mobs that target Jews and in defense of Middle East studies programs, often funded by Islamist sources like the Emirate of Qatar that have become hotbeds of antisemitism.

However, it also creates a dynamic on campus that makes any accommodation with a Trump administration that left-wing Democrats view as beyond the pale, even on anything as clearly legitimate as a response to the rampant antisemitism that has been on display since Oct. 7, as a betrayal. Indeed, so strong is the pull of partisanship that many leading liberal Jewish groups like the Anti-Defamation League, the American Jewish Committee and even Hillel have put themselves on record as having reservations about Trump’s all-out effort to fight antisemitism or even to oppose it. In a country where politics now assumes the role that religion used to play in most people’s lives, opposing Trump is clearly a higher priority for many of those who identify as liberals or Democrats than combating Jew-hatred.

What Harvard is really fighting for

This debate isn’t about Trump’s alleged authoritarian tendencies. It is being triggered by the stubborn refusal of the most prestigious and venerable of American institutions, such as Harvard and Columbia, to ensure the safety of Jews and to give up practices in admissions, discipline and hiring that ensure their continued adherence to leftist ideologies that are at war with the Western canon and Jewish survival.

The cheers for Harvard’s stand are a reflection of the emotional needs of a portion of the American electorate that is overrepresented in the credentialed elites that venerate schools like Harvard. Their anger at the 2024 election results, hatred for Trump and affinity for woke racialism are so deep that they are willing to figuratively die on a hill that involves their support for or acquiescence to the legitimacy of a genocidal war waged against the only Jewish state on the planet. That is a telling indication of, as Rep. Elise Stefanik (R-N.Y.) put it, how “Harvard University has rightfully earned its place as the epitome of the moral and academic rot in higher education.”

Trump’s response to such defiance must be resolute. If Harvard won’t give up its toleration and support for antisemitism, then it must lose every penny of federal funding. And the same should go for any other school that follows its example. The pious platitudes about democracy, science or academic freedom that we are hearing from Trump’s opponents notwithstanding, the only thing they are really fighting for is the right to empower those who seek to harm Jews.

Jonathan S. Tobin is editor-in-chief of the Jewish News Syndicate, a senior contributor for The Federalist, a columnist for Newsweek and a contributor to many other publications. He covers the American political scene, foreign policy, the U.S.-Israel relationship, Middle East diplomacy, the Jewish world and the arts. He hosts the JNS “Think Twice” podcast, both the weekly video program and the “Jonathan Tobin Daily” program, which are available on all major audio platforms and YouTube. Previously, he was executive editor, then senior online editor and chief political blogger, for Commentary magazine. Before that, he was editor-in-chief of The Jewish Exponent in Philadelphia and editor of the Connecticut Jewish Ledger. He has won more than 60 awards for commentary, art criticism and other writing. He appears regularly on television, commenting on politics and foreign policy. Born in New York City, he studied history at Columbia University.

Trump Envoy Witkoff, in Apparent Reversal, Calls on Iran to ‘Stop, Eliminate’ Nuclear Program

Corey Walker

US President Donald Trump’s Middle East envoy-designate Steve Witkoff gives a speech at the inaugural parade inside Capital One Arena on the inauguration day of Trump’s second presidential term, in Washington, DC, Jan. 20, 2025. Photo: REUTERS/Carlos Barria

US President Donald Trump’s special envoy to the Middle East on Tuesday called on Iran to “stop and eliminate its nuclear enrichment and weaponization program,” apparently toughening his position against Tehran less than 24 hours after suggesting the Islamic Republic would be allowed to maintain its nuclear program in a limited capacity.

“A deal with Iran will only be completed if it is a Trump deal,” Steve Witkoff posted on the social media platform X/Twitter. “Any final arrangement must set a framework for peace, stability, and prosperity in the Middle East — meaning that Iran must stop and eliminate its nuclear enrichment and weaponization program. It is imperative for the world that we create a tough, fair deal that will endure, and that is what President Trump has asked me to do.”

Witkoff’s statement appeared to be a complete reversal from comments he made to Fox News during an interview on Monday night, in which he indicated that the White House would allow Iran to enrich uranium to a 3.67 percent threshold, allowing Tehran to create a “civil nuclear program.”

“Iran does not need to enrich past 3.67 percent. In some circumstances, they’re at 60 percent; in other circumstances, 20 percent. That cannot be,” Witkoff said. “You do not need to run — as they claim — a civil nuclear program where you’re enriching past 3.67 percent.”

Negotiations between the US and Iran regarding a potential deal over the latter’s nuclear program began this past weekend in Oman. Witkoff and Iranian Foreign Minister Abbas Araghchi each led their respective delegations in the discussions, which were facilitated indirectly via mediators. The White House touted the deliberations as “positive and constructive” and confirmed a second round of deliberations set for Saturday. 

During Monday’s interview, Witkoff confirmed that the next round of negotiations will center on “verification on the enrichment program and then ultimately verification on weaponization.”

“That includes missiles — the type of missiles that they have stockpiled there. And it includes the trigger for a bomb,” Witkoff said. 

Critics pointed out that Witkoff’s proposal seemed to resemble the 2015 deal struck between the US under the Obama administration, Iran, and other world powers which also aimed to prevent Tehran from acquiring a nuclear weapon by prohibiting the regime from enriching uranium past 3.67 percent. The first Trump administration scrapped the deal in 2018, arguing that the agreement would allow Iran to clandestinely pursue a nuclear weapon, and reimposed harsh sanctions on the regime.

Iran has claimed that its nuclear program is for civilian purposes rather than building weapons. However, the UN’s nuclear watchdog, the International Atomic Energy Agency (IAEA), reported in December that Iran had greatly accelerated uranium enrichment to close to the 90 percent weapons-grade level at its Fordow site dug into a mountain. The UK, France, and Germany said in a joint statement that there is no “credible civilian justification” for Iran’s recent nuclear activity, arguing it “gives Iran the capability to rapidly produce sufficient fissile material for multiple nuclear weapons.”

Israel has been among the most vocal proponents of dismantling Iran’s nuclear program, with Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu arguing that that the US should pursue a “Libyan option” to eliminate the possibility of Tehran acquiring a nuclear weapon by overseeing the destruction of Iran’s nuclear installations and the dismantling of equipment.

“That could be done diplomatically, in a full way, the way it was done in Libya. I think that would be a good thing,” Netanyahu told reporters during a meeting at the White House last week. “But whatever happens, we have to make sure that Iran does not have nuclear weapons.”