WALCZYŁ O POLSKĘ NIEPODLEGŁĄ – SŁUŻYŁ WYZWOLONE

Anna Majchrowska

---

22 czerwca mija 84. rocznica śmierci Szymona Askenazego, historyka dziejów nowożytnych, profesora Uniwersytetu Lwowskiego i Warszawskiego.
Szymon Askenazy / Public domain, Wikipedia

Szymon Askenazy urodził się w 1865 roku w Zawichoście jako syn Wolfa i Reginy z domu Hertzberger. Pochodził z zamożnej rodziny żydowskiej. W 1887 roku ukończył prawo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim i historię na uniwersytecie w Getyndze, gdzie w 1894 roku uzyskał stopień doktora nauk historycznych. Trzy lata później habilitował się na uniwersytecie lwowskim, następnie mianowano go profesorem nadzwyczajnym (1902), a potem profesorem zwyczajnym (1906). Kierował Katedrą Historii Nowożytnej Polski, której formalnie nie otrzymał ze względu na swe żydowskie pochodzenie, a następnie Katedrą Historii Polski.

Jego wykłady cieszyły się dużą popularnością. Szybko zaczęły przyciągać tłumy słuchaczy, wśród których obok studentów różnych wydziałów znaleźć można było wielu ludzi niezwiązanych z uniwersytetem: studentów Politechniki, dziennikarzy, mieszkańców Lwowa, a nawet młodych endeków. Jak wspominali uczniowie Askenazego, ich mistrz podczas wykładów improwizował, na bieżąco dochodził do nowych konkluzji i ocen. [1]

W 1907 r. został członkiem-korespondentem Akademii Umiejętności, a trzy lata później członkiem czynnym AU. W 1919 ukazała się jego głośna książka Gdańsk a Polska, która została przetłumaczona na język angielski, francuski i niemiecki.

W 1918 r. i w 1923 r. podejmował próby objęcia katedry na Uniwersytecie Warszawskim, jednak bezskutecznie — jego kandydaturę blokowali głównie Marceli Handelsman i Bronisław Dembiński. W 1920 r. w „Robotniku” ukazał się nawet apel poparcia dla Askenazego podpisany m.in. przez Stefana Żeromskiego, Zofię Nałkowską, Karola Szymanowskiego, Leopolda Staffa, Andrzeja Struga, Jarosława Iwaszkiewicza, Antoniego Słonimskiego, Wacława Sieroszewskiego. Mimo to wykładał gościnnie na UW w latach 1927–1935.

W 1920 r. objął urząd ministra pełnomocnego i delegata rządu polskiego przy Lidze Narodów. Działał tam na rzecz niepodległości Polski, biorąc udział w pracach Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce. Angażował się w działania na rzecz asymilacji Żydów. Atakowany przez Narodową Demokrację, ustąpił z zajmowanych stanowisk w lipcu 1923 roku.

W trakcie wieloletniej pracy dydaktycznej, skoncentrowanej przede wszystkim wokół problematyki politycznej, międzynarodowej i dyplomatycznej w XVIII i XIX-wiecznej Polsce, skupił wokół siebie wielu uczniów. W pierwszym etapie kariery naukowej interesował się sprawą kształcenia historyków żydowskich z Królestwa Polskiego (m.in. J. Szackiego), także jako członek zarządu Fundacji Hipolita Wawelberga dla Żydowskich Historyków na UJK we Lwowie. W „Kwartalniku Poświęconym Badaniu Przeszłości Żydów w Polsce” zamieścił przyczynek do ich dziejów w Księstwie Warszawskim (1912).

Jego najważniejsze publikacje to: Książę Józef Poniatowski 1763–1813 (1905), Rosja – Polska 1815–1830 (1907), Łukasiński (1908), Przymierze polsko-pruskie (1918), Napoleon a Polska (1919).

Askenazy był również zapalonym szachistą. Rozgrywał partie towarzyskie w warszawskich kawiarniach i cukierniach szachowych. W lwowskim okresie życia (1897–1914) nadal pasjonował się szachami, jesienią 1912 roku w kawiarni „Sans Souci” grywał z Józefem Piłsudskim.

Zmarł w 1935 roku w Warszawie. Pochowany jest na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie. Na grobowcu umieszczono napis: „Walczył o Polskę niepodległą – służył wyzwolonej”.

---

Przypisy:

[1] https://klubjagiellonski.pl/2018/08/05/polak-zyd-historyk-sylwetka-szymona-askenazego/

Źródła:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Szymon_Askenazy#cite_note-9

https://www.jhi.pl/psj/Askenazy_(Aszkenazy)_Szymon

https://klubjagiellonski.pl/2018/08/05/polak-zyd-historyk-sylwetka-szymona-askenazego/

---