70 LAT TEMU POWSTAŁ DZIENNIK „FOŁKS-SZTYME”

Piotr Piluk

Prasa żydowska w powojennej Polsce, wbrew dosyć powszechnym opiniom na ten temat, to niezwykle interesujące zjawisko. W latach 1945-1949 ukazywało się wiele tytułów, powiązanych z istniejącymi jeszcze w tamtym okresie żydowskimi partiami politycznymi. W okresie stalinowskim partie zostały zdelegalizowane, a tym samym znikła większość żydowskich gazet, które były wydawane w jidysz, po polsku i hebrajsku. Na tym tle swoisty fenomen stanowi „Fołks-Sztyme”. Dziennik ten powstał w 1946 roku w Łodzi, która wówczas pełniła funkcję zastępczej stolicy kraju, zanim nie zapadła decyzja o odbudowie Warszawy. Kilka lat później redakcja została jednak przeniesiona do Warszawy, natomiast w Łodzi jeszcze przez jakiś czas posiadała swój oddział. Od 1950 roku „Fołks-Sztyme” było organem prasowym Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce. Dziennik był drukowany w jidysz, a od lat 50. posiadał specjalny dodatek dla młodzieży – „Nasz Głos”, wydawany w języku polskim. Dodatek ten przetrwał do 1968 roku, natomiast „Fołks-Sztyme”, co ciekawe, do roku 1991. W latach 70. i 80. dwie trzecie, wtedy już tygodnika, było nadał w jidysz, a pozostała część po polsku. Po transformacji ustrojowej w 1989 roku tytuł „Fołks-Sztyme” czyli głos ludu, nie brzmiał najbardziej fortunnie i zarząd TSKŻ podjął decyzję o jego zmianie na „Słowo Żydowskie”, które zaczęło ukazywać się od stycznia 1992 roku. Najpierw, jako dwutygodnik, a obecnie jako miesięcznik. Dlatego „Słowo Żydowskie” jest bezpośrednim kontynuatorem „Fołks-Sztyme”. Prasie z okresu PRL-u zarzuca się propagandowy charakter, co jest pewnie prawdą, nie zmienia to jednak faktu, że kilka tysięcy wydań „Fołks-Sztyme” stanowi bezcenny materiał obrazujący życie żydowskie w Polsce w latach 1946-1991. Przy okazji warto także podkreślić, że w przyszłym roku jubileusz 25-lecia będzie obchodziło „Słowo Żydowskie”.

Warszawa. Roczniki „Fołks-Sztyme” w archiwum TSKŻ.

Warszawa. Winieta „Fołks-Sztyme”, wydanie z 2. połowy lat 60. XX wieku. (Warszawa sroda 1 maja 1968 r.)

Warszawa. „Nasz Głos” – dodatek w języku polskim do „Fołks-Sztyme”, 2. poł. lat 60. XX wieku.

Warszawa. Wywiad w „Naszym Głosie” z Leopoldem Dombem – ówczesnym szefem wydawnictwa Jidysz Buch, działającego w strukturze TSKŻ.

Warszawa. „Fołks-sztyme”, część w języku polskim, 1970 rok.

Warszawa. „Fołks-sztyme”, część w języku polskim, 1970 rok.

Warszawa. „Fołks-Sztyme”, część w języku jidysz, 1985 rok.

Warszawa. „Fołks-sztyme”, część w języku polskim, 1985 rok.