Odkrycia krakowskich archeologów w Izraelu
(archeologia)
Wykopaliska archeologiczne w Tel Erani w Izraelu (Fot. ADAM KOPROWSKI)
Naukowcy z Instytutu Archeologii UJ zakończyli kolejny sezon wykopaliskowy w Izraelu. Na stanowisku Tel Erani badali zabudowę miasta z okresu wczesnego brązu oraz pozostałości egipskiej faktorii handlowej.
– Nasze wykopaliska związane są z wcześniejszymi odkryciami w egipskim Tell el-Farcha. Badania w delcie Nilu wykazywały, że mieszkańcy Dolnego Egiptu utrzymywali relacje z południowym Lewantem, ale nigdy wcześniej nie było to wskazane w sposób ostateczny i bezdyskusyjny. Udowodniliśmy, że były one bardzo ożywione. W czwartym tysiącleciu przed Chrystusem oba regiony ściśle ze sobą współpracowały. Do Egiptu sprowadzano między innymi miedź czy oliwę. W drugą stronę posyłano głównie mięso zarówno zwierząt, jak i ryb. To powód, dla którego postanowiliśmy sprawdzić, jak wygląda to od strony południowolewantyjskiej – wyjaśnia kierownik ekspedycji prof. Krzysztof Ciałowicz.
Egipskie wpływy
Tel Erani uchodzi za jeden z kluczowych ośrodków lewantyńskich, z zarejestrowanymi wczesnymi wpływami egipskimi. Krakowscy badacze otrzymali koncesję na prace w tym rejonie w 2013 roku.
Archeolodzy znaleźli wiele dowodów obecności przybyszów z Egiptu. To nie tylko pozostałości architektury, ale i przedmioty życia codziennego – np. ceramika wytwarzana z miejscowej gliny (ale na wzór egipski) czy charakterystyczne formy do wypieku chleba.
Wykopaliska archeologiczne w Tel Erani w Izraelu Fot. ADAM KOPROWSKI
Podczas tegorocznych prac wiele nowych informacji w tej dziedzinie dostarczył główny wykop. Okazało się, że poniżej znanego już budynku wiązanego z Egipcjanami znajduje się kolejny – zdaniem biorącego udział w badaniach dr. Marcina Czarnowicza także związany z pobytem przybyszów znad Nilu, co sugerują odnalezione formy chlebowe, ceramika czy przedmioty użytkowe. Archeolog jest przekonany, że pochodzą one z wcześniejszej fazy egipskiej kultury Nagada, która trwała od ok. 4000 do 3500 r. p.n.e. Mogą wskazywać, że Tel Erani było jednym z pierwszych miejsc w regionie, do którego przybyli Egipcjanie.
Najstarsze warstwy
– Udało nam się również dotrzeć do calca – warstwy, która w żaden sposób nie została naruszona przez człowieka. Szacujemy, że to początek osadnictwa, przynajmniej w tym miejscu. Ponadto znaleźliśmy sporo importowanej ceramiki, w tym cenne naczynia, które nawet w Egipcie występują stosunkowo rzadko. Kontynuowaliśmy też badania przy odkrytym przed rokiem olbrzymim murze. Jesteśmy przekonani, że dotarliśmy do jego podstawy. Co ważne, udało nam się potwierdzić datę powstania tej budowli. Dziś wiemy, że liczy ona ponad 5300 lat – mówi dr Marcin Czarnowicz-
Naukowcy za pomocą badań georadarowych chcieli ustalić dalszy przebieg muru. Okazało się jednak, że w górnych warstwach stanowiska zalega sporo łusek karabinowych i fragmentów pocisków – pozostałości walk toczonych w latach 1948-1949. To uniemożliwiło przeprowadzenie takich badań. – Być może nasza wiedza o zasięgu i zachowaniu muru będzie większa po przyszłorocznym sezonie. Jesteśmy niezmiernie ciekawi, jak rozległa była ta najstarsza tego typu budowla w Izraelu – dodaje dr Czarnowicz.
Wykopaliska archeologiczne w Tel Erani w Izraelu Fot. ADAM KOPROWSKI
Gdzie powstawała ceramika?
Prof. Krzysztof Ciałowicz przypuszcza, że w Tel Erani produkowano ceramikę. Jak dotąd nie udało się odnaleźć pozostałości pieca, jednak przy zabudowaniach egipskiej faktorii archeolodzy znaleźli dużo różnych popiołów i śladów przepalenia. – Z pewnością nie są to pozostałości po spalonej budowli. Co więcej, mamy sporo różnego typu żużlu. Badania laboratoryjne wykazały, że nie ma w nim śladów miedzi, dlatego wydaje nam się, że powstały one w wyniku produkcji naczyń ceramicznych – przekonuje.
Projekt finansowany jest z grantu Narodowego Centrum Nauki. Realizowany jest z naukowcami z Uniwersytetu Ben Guriona w Berszewie oraz Israel Antiquities Authority. Prace na miejscu wspierają również badacze z Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN, Instytutu Botaniki im. Władysława Szafera PAN oraz liczna grupa studentów i doktorantów UJ.
International Fellowship of Christians and Jews