Czyje życie liczy się?

Alexander Maistrovoy
Tłumaczenie: Małgorzata Koraszewska

Arabowie, Turcy i Afrykanie powinni prosić Europejczyków o przebaczenie im za potworności wyrządzone w całkiem nieodległej przeszłości.

Pod koniec czerwca wandale w San Francisco zbezcześcili pomnik Miguela de Cervantesa. Zamienili Cervantesa we “właściciela niewolników”.

Jest dobrze znanym faktem, że ten wielki pisarz i odważny hidalgo był sam przez pięć lat niewolnikiem algierskich korsarzy. Schwytali go ze statku płynącego z Neapolu do Barcelony.

Cervantes stał się własnością okrutnego muzułmańskiego Albańczyka, Dali-Mami, który nosił przydomek Chromy. Wioślarzami na jego statku byli biali chrześcijańscy niewolnicy. Skuci kajdanami, jedli, spali i wypróżniali się tam, gdzie siedzieli. Wielu, w efekcie wybuchów gniewu Dali-Mamiego, miało obcięte uczy, nosy lub wykłute oczy. Kiedyś rozkazał, by obcięto rękę wioślarza, który coś przewinił, i bił tą ręką całą załogę.

W Algierii sytuacja nie była lepsza. Aukcje niewolników trwały od 8 rano do 2 w nocy. Nieszczęsnych ludzi zmuszano do biegania i skakania, by pokazali swoją siłę i wytrzymałość; nadzorcy, jak nakazuje muzułmańskie prawo, obcinali dłonie za każdy skradziony drobiazg. Egzekucje, okaleczenia, torturowanie niewolników było codzienną rozrywką algierskiego Deja. Nadzy ludzie umierali w męczarniach pod palącym słońcem przed jego domem. Haki w murach przed bramami więzień były “ozdobione” głowami chrześcijańskich niewolników i dziobały je kanie.

Przynależność do szlacheckiej rodziny uratowała życie pisarza Cervantesa, ale los nie był tak łaskawy dla setek tysięcy innych niewolników.

Przez cztery stulecia Imperium Osmańskiego życie białych chrześcijan w nadbrzeżnych miastach Europy było piekłem.

Piraci Hayreddina Barbarossy (Hizir-reis), który był wasalem sułtana Sulejmana, panowali na wodach “tureckiego jeziora” (Morza Śródziemnego). Trudno opisać horror, w jakim żyli mieszkańcy hiszpańskich, włoskich i sycylijskich wsi. Berberzy przybywali zazwyczaj nocą, kiedy ludzie spali. Włamywali się do domów, mordowali starych i zabierali młodych mężczyzn i kobiety, chłopców i dziewczynki, którzy byli cennym towarem na targach niewolników. Z reguły, po „udanym” napadzie, palili całą wieś lub miasto.

Kobiety, nastolatki i dzieci były przeznaczone na dostarczanie seksualnych przyjemności tym, którzy ich pojmali. Na obrazach malarzy z XVII- XIX wieku, takich jak Jean-Leona Gerôme’a “Targ niewolników” lub Giulio Rosatiego “Inspekcja nowej dostawy”, często widać bogatego szejka, który bada i dotyka stojącą przed nim kobietę, a jego służący starannie ją mierzy i właściciel z werwą opowiada o wartości „żywego towaru”.

Masy białych niewolników dostarczano na gigantyczne targi niewolników w Algierii, w Konstantynopolu (Stambule) i innych miastach podbitego Cesarstwa Bizantyjskiego. Te targi (“Esir” lub “Jesir”) założył sułtan Mehmed II Zdobywca i znajdowały się one w większości miast i miasteczek Imperium Osmańskiego. Francuski podróżnik z XVI wieku, Nicolas de Nicolay, opisał je jako gigantyczne zgromadzenia nagich, uległych i przestraszonych ludzi, których wizytujący kupcy i bogaci mieszczanie z pogardą dotykali, badali, klepali po brzuchu, plecach, bokach i pośladkach, jak bydło.

Według profesora historii z Ohio State University, Roberta Davisa, od początku XVI wieku do połowy XVIII wieku do Afryki Północnej dostarczono 1,25 miliona europejskich niewolników.

Napady i chwytanie białych niewolników było dobrze zaplanowanymi militarnymi operacjami. W 1544 roku Hayreddin zajął wyspę Ischia i wziął 4000 więźniów. Następnie wziął do niewoli około 5000 mieszkańców Lipari. W 1551 roku Turgut Reis, inny pirat berberyjski, wziął do niewoli całą populację maltańskiej wyspy Gozo, około 6000 ludzi. Wszyscy zostali wysłani do osmańskiej Trypolitanii. W 1554 roku zniszczył miasto Vieste w regionie Apulii. 5000 jego mieszkańcom obcięto głowy w stylu ISIS (islam jest religią pokoju, prawda?), a 6000 (głównie kobiety i dzieci) zamieniono w niewolników. Następnego roku spalił Bastię na północ od Korsyki i wziął do niewoli 6000 miejscowych ludzi. Dzisiaj można oglądać majestatyczny monument Turguta Reisa i Barbarossy w Stambule. Dlaczego nie jest on atakowany przez tych, którzy zajmują się obalaniem pomników?

Wyspy Liparyjskie, Amalfi, Massa Lubrense, Sorrento, Torre del Greco, wybrzeża Toskanii, Piombino — praktycznie nie było miejsca na wybrzeżach Włoch, gdzie ziemia nie była przesiąknięta krwią i łzami ofiar piratów.

Wiele przybrzeżnych regionów w Europie było całkowicie wyludnionych. Ani jeden kraj europejski (nawet te najbardziej odległe), nie czuł się bezpieczny. W czerwcu 1631 roku Murat Reis napadł na Baltimore w Irlandii: wszystkich ludzi stamtąd zabrał do Afryki Północnej. Mężczyzn zamienił w galerników; kobiety zostały seksualnymi niewolnicami szejków i emirów. Dla Berberów, rudowłose celtyckie dziewczęta były egzotycznym przysmakiem.

Także Islandia została splądrowana: İzlanda seferi było serią rajdów na ten kraj w lipcu 1627 roku. Ponieważ starzy i chorzy ludzie nie mieli żadnej wartości w Berberii, zamykano ich w kościołach i podpalono. Jeden z nielicznych, któremu udało się powrócić z niewoli – ksiądz Olaf Egilsson — napisał później książkę o tych wydarzeniach.

W 1886 roku (wówczas, na szczęście, świat jeszcze nie wiedział o politycznej poprawności), “New York Times” opisał handel dziewczętami i kobietami z Kaukazu, Syrii i Nubii. Za szczególnie piękne uważano kaukaskie, chrześcijańskie dziewczęta – jasnoskóre, a więc kosztowne. Kosztowały do 500 lirów i często kupowano je na podarunki dla osmańskiej arystokracji i urzędników.

Przez stulecia Chanat Krymski (wasal Imperium Osmańskiego) najeżdżał terytorium Rosji, Bałkany i Europę Wschodnią. Znane to jest w historii jako “plony ze stepu”. Przeciętnie Krymscy Tatarzy brali z tych ziem do niewoli 10 tysięcy ludzi rocznie. Od 1468 do 1694 roku około dwa miliony Rosjan, Ukraińców i Polaków pognano w “jasyr”. Handel niewolnikami w Kaffa (obecnie Teodozja) ustał dopiero po zdobyciu Krymu przez Katarzynę II w 1783 roku. To było niespełna 250 lat temu.

Czy nie pora postawić pomniki tym milionom nieszczęsnych ludzi?

I na koniec najważniejsza sprawa. Osmanie, Arabowie i Berberzy nie pozbyli się niewolnictwa z własnej dobrej woli, ale z powodu armat amerykańskich, brytyjskich i holenderskich fregat. To było jedno z najwspanialszych zwycięstw praw człowieka w historii świata.

Alexander Maistrovoy ukończył dziennikarstwo na Uniwersytecie Moskiewskim, a w 1988 roku wyemigrował do Izraela. Jest publicystą i autorem książki pt. “Agony of Hercules or a Farewell to Democracy (Notes of a Stranger)” [Agonia Herkulesa i pożegnanie z demokracją (Zapiski obcego)].

The Tragic Romance of the Nostalgic Western Liberal

IVAN KRASTEV

Anne Applebaum wants to understand rising illiberalism but is clinging to a Cold War moral framework that no longer applies.

Anne Applebaum attends a discussion at the Bertelsmann building on Oct. 28, 2013 in Berlin, Germany. SEAN GALLUP/GETTY IMAGES

Anne Applebaum opens her new book, Twilight of Democracy: The Seductive Lure of Authoritarianism, with a scene on the long winter night of Dec. 31, 1999, in a newly restored family house somewhere in the deep Polish countryside, where a big party is set to celebrate the coming of the new millennium. The closing scene is in the same house 20 years later, where the author has been spending the coronavirus lockdown. In the two decades that stretch between, many of the guests of Applebaum’s new millennium party—a colorful mix of conservative intellectuals, diplomats, and politicians—have become her political enemies, passionate supporters of Donald Trump and Poland’s anti-liberal counterrevolution.

“Were some of our friends always closet authoritarians?” she wonders. “Or have the people with whom we clinked glasses in the first minutes of the new millennium somehow changed over the subsequent two decades?” The book is an admirable quest for answers and goes a long way toward providing them. But it would have benefited from considering whether the questions Applebaum has posed are the right ones to begin with.

Anne Applebaum, Twilight of Democracy: The Seductive Lure of Authoritarianism, Doubleday, 224 pp., $25, July 2020

Applebaum’s new book is partly a brilliant political reportage, partly a Central European-style psychodrama, partly a political analysis, and partly a personal diary. It is also a postscript to a distinct epoch. The story Applebaum tells is that of the death of anti-communism as the public philosophy of the West. During the Cold War, the Soviet Union wasn’t only America’s principal military adversary but also its ideological and moral “other.” Both left and right in America and Western Europe defended their competing visions of a liberal society in reaction to the Stalinist nightmare.

This was especially pronounced in the United States. The contest with Soviet communism guided how Americans thought about the core principles underlying their basic institutions. For American liberalism was, or at least appeared to be, Soviet totalitarianism turned inside out. Freedoms of speech and the press, as well as freedom of conscience, were idealized precisely because they were cruelly repressed under Moscow’s sway. In the same spirit, Americans underscored the freedom of movement, the right to form private associations, the right to a fair trial, and the right to vote in competitive elections where incumbents might be toppled from power. Likewise emphasized was the latitude to accumulate private wealth, on the assumption that a decentralized and unplanned economy alone could provide the basis of both prosperity and political freedom.

What Applebaum’s book makes clear is that for people like the Hungarian historian Maria Schmidt or National Review editor-at-large John O’Sullivan or the vocal Trump supporter Laura Ingraham, liberal principles were valued only because they were an effective instrument for destroying communism. When this goal was achieved, values like free media and the division of powers started to be viewed as a threat to Western civilization and traditional Christian values. The new prophets of illiberalism used all their talent to persuade their societies that the rights of others were a threat to their own rights and that the liberal system of checks and balances was not a way to preserve individuals’ freedoms but an instrument for elites to abuse the will of the people.

Applebaum is a very good writer; her style is lucid, and her arguments are bracing. This has made her one of the most powerful voices of the anti-populist resistance. But the strength of her new book is not so much in exposing the authoritarian nature of populists in power but in revealing the intellectual hollowness of the anti-communist consensus.

In his review of Jacob Heilbrunn’s history of neoconservatism They Knew They Were Right, the author and journalist Timothy Noah sharply observed: “To be neoconservative is to bear almost daily witness to the resurrection of Adolf Hitler.” In Applebaum’s much more liberal and optimistic version, to be neoconservative is to bear almost daily witness to the fall of the Berlin Wall. Applebaum’s political identity was made by her admiration for the moral courage of East European dissidents and her belief in the potential of the United States to make the world a better place.

On Nov. 10, 1989, Applebaum, then a young reporter, jumped in a car in the company of her soon-to-be husband—future Polish Foreign and Defense Minister Radek Sikorski—and drove from Warsaw to Berlin to see with her own eyes the collapse of the Berlin Wall. 1989 was the point of departure of everything that Applebaum did in the following three decades. Her much-praised history books about the Soviet Gulag and the establishment of the communist regimes in Central Europe were her historical introduction to the inevitability of 1989. For her, the end of the Cold War was not a geopolitical story; it was a moral story, a verdict pronounced by history itself. She tends to see the post-Cold War world as an epic struggle between democracy and authoritarianism, between freedom and oppression.

In this sense, Applebaum is a classic ’89er; like many of us, she was shaped by the Cold War without ever really experiencing it. For the ’89ers, the Cold War was what the anti-fascist resistance was for the West’s student revolutionaries of the 1960s, the ’68ers—a time of inspiring heroism and moral clarity. In her worldview, the marriage between democracy and capitalism was made in heaven, and most of the conflicts in the world were not about a clash of interests but about a clash of values. It was this mindset that made many ’89ers first to detect the danger coming from Vladimir Putin’s Russia but also the last to condemn George W. Bush’s ugly war in Iraq.

Applebaum’s book could be read in two different modes. It could be seen as a story of betrayals, a version of Norman Podhoretz’s score-settling and acidly written Ex-Friends, or rather as a 21st-century version of Czeslaw Milosz’s 1953 classic, The Captive Mind—an attempt to explain the seductive power of communism through the personal choices of fellow intellectuals made in the wake of World War II. But either way, it is the personal tone of the narrative that allows Applebaum to go beyond the usual liberal tirades against the new anti-liberals and to reveal some of the neglected sources of certain intellectuals’ illiberalism.

But the book’s subtitle “The Seductive Lure of Authoritarianism” is rather misleading. Unlike communism, authoritarianism is not an ideology. Populists, unlike communists or fascists, do not dream about a “new man” who will be born of their revolution. What drives intellectual supporters of Trump and Hungary’s Viktor Orban is not some new vision of society but a pathological hate toward liberalism. The central and most bitter insight of the book is that Applebaum’s ex-friends are not sorry for the breakup of their relationship with her

—in fact, they feel liberated from partying with people like her in the first place. For the nationalist populist, 1989 stands for a victory that was subsequently lost—and they blame people like Applebaum, and her liberal peers, for turning the victory into a defeat.

The central and most bitter insight of the book is that Applebaum’s ex-friends are not sorry for the breakup of their relationship with her

Populists’ rejection of the post-Cold War world has its distinctive Polish, British, and American versions, but what is common for the new anti-liberals is the idea of a stolen victory. In Poland, supporters of the Law and Justice party found it unbearable that ex-communists turned out to be among the winners of the fall of communism. In the United Kingdom, the West’s victory in the Cold War revealed the decline of Britain’s influence. In the United States, Trump’s supporters are convinced that not the West but communist China is the real winner of the Cold War. Intellectuals who support anti-liberal counterrevolution feel deeply betrayed by history. They swim in pessimism and despair even when they win elections.

The resentment of Applebaum’s ex-friends against people like her is their true ideology. Resentment toward liberalism in places like Poland is a resentment toward cosmopolitan-minded local elites, those who speak foreign languages and joined the global elite and who see the post-communist transition as a success. In a similar way, the new anti-Semitism in places like Poland is directed not so much against Jews, as there are so few of them left there, but against those Poles who are ashamed of Polish anti-Semitism. Anti-liberal intellectuals have masked their resentment as ideology.

The story of the anti-liberalism of Applebaum’s ex-friends does not precisely explain the rise of Trump or Brexit, but it is of critical importance for understanding the dissolution of the pre-1989 democratic moral consensus. It explains the transformation of democracy in places like Poland, the United States, Britain, and Spain into a civil war with words and ballots.

A well-known engraving by the French artist Louis Marie Bosredon in 1848, the year France adopted universal male suffrage, depicts the ambivalence of early European democracy. It shows a worker with a rifle in one hand and a ballot in the other: bullets for the nation’s enemies and ballots for the class enemies. But for the new illiberals, the war against one’s political opponent is the real battle. In this Schmidtean understanding of electoral politics, as civil war with ballots, any criticism toward one’s own side equals betrayal.

What we see in countries like Poland and the United States is that a democracy of citizens has been replaced by a democracy of fans. While for a liberal citizen the readiness to point out and correct the mistakes of your own party is a sign of the highest loyalty, the loyalty of fans is zealous, unthinking, and unswerving. Enthralled fans, with their critical faculties switched off, are central to populists’ understanding of politics as a loyalty game: Their cheers reflect their sense of belonging. Trust-but-verify is replaced by rowdy adoration. Those who refuse to applaud are traitors, and any statement of fact becomes a declaration of belonging.

When political participants become fans, their primary goal is to make sure their opponents will never come to power. Populists encourage this mindset—and in their most romantic vein, the liberal ’89ers manage to replicate it.

Populists encourage this mindset—and in their most romantic vein, the liberal ’89ers manage to replicate it.

Premiera książki “Cwiszn cwej weltn, oder der Dibek / Dybuk. Między dwoma światami”

jewish.pl

27 sierpnia odbędzie się sesja naukowa “Teatr zawsze grany” oraz promocja książki “Cwiszn cwej weltn, oder der Dibek / Dybuk. Między dwoma światami”. Oba wydarzenia są częścią programu XVII Festiwalu Warszawa Singera.

W ramach sesji naukowej “Teatr zawsze grany” (opieka naukowa: prof. dr hab. Anna Kuligowska-Korzeniewska), organizowanej z okazji siedemdziesięciolecia upaństwowienia przez Ministerstwo Kultury i Sztuki Teatru Żydowskiego, weźmie udział siedmiu prelegentów, którzy w swoich wystąpieniach poruszą tematy związane z teatrem i dramatem żydowskim w Polsce i na świecie. Udział wezmą (według kolejności wystąpień): prof. dr hab. Anna Kuligowska-Korzeniewska, dr Mirosława M. Bułat, prof. dr hab. Eugenia Prokop-Janiec, prof. dr hab. Daniel Kalinowski, dr hab. Jacek Mikołajczyk, prof. dr hab. Shoshana Ronen, dr Małgorzata Lipska, mgr Mieczysław Abramowicz.

Sesja naukowa zakończy się promocją pierwszego w Polsce dwujęzycznego wydania sztuki “Dybuk. Między dwoma światami” Szymona An-skiego. Spotkanie wokół książki poprowadzi prof. dr hab. Małgorzata Leyko.

Tekst sztuki w obu wersjach językowych został uzupełniony o wstęp autorstwa redaktorki naukowej publikacji, profesor Anny Kuligowskiej-Korzeniewskiej, słowo wstępne dyrektorki Teatru Żydowskiego Gołdy Tencer oraz trzydziestodwustronicową wkładkę ilustracyjną, na którą składają się fotografie ze spektakli, afisze, plakaty, w tym odnaleziony przed kilkoma tygodniami w Litewskiej Bibliotece Narodowej im. Martynasa Mažvydasa plakat z programu teatralnego prapremiery “Dybuka” Trupy Wileńskiej. Przygotowanie książki wspierały archiwa oraz teatry w Polsce i zagranicą, a także Marek Friedman, prezes Fundacji im. Michała Friedmana, wnuk tłumacza “Dybuka” na język polski. Książka ukazuje się nakładem Wydawnictwa ADiT (Agencja Dramatu i Teatru) przy pomocy współwydawców − Teatru Żydowskiego oraz Fundacji Shalom − w setną rocznicę prapremiery “Dybuka” Trupy Wileńskiej na scenie warszawskiego Teatru Elizeum.

Szczegółowe informacje o sesji naukowej:

SESJA NAUKOWA i PREMIERA KSIĄŻKI Cwiszn cwej weltn, oder der Dibek / Dybuk. Między dwoma światami | Centrum Kultury Jidysz