Szwecja: kraj podwójnych standardów

Judith Bergman

Kraj, który cenzuruje rzekomo obraźliwe słowa w książkach dla dzieci – szwedzcy wydawcy i biblioteki ocenzurowały, między innymi, klasyczną książkę Astrid Lindgren o Pippi Pończoszance – najwyraźniej znalazł poprawną politycznie zamianę.

Farfar har fyra fruar (“Dziadek ma cztery żony”) i Mormor är inget spöke (“Babcia nie jest duchem”), dwie książki napisane przez szwedzkiego autora Oscara Trimbela, które niedawno pokazano na targu książek w Goteborgu. Pierwsza książka jest o “Asli, która nigdy nie była w Somalii, ale teraz jedzie tam z ojcem, żeby spotkać swoje cztery babcie”. Szwedzkie dzieci najwyraźniej mają dowiedzieć się, że praktyka poligamii – nielegalna w Szwecji – jest całkowicie normalna.

Druga książka, Babcia nie jest duchem, która na okładce ozdobiona jest rysunkiem babci w długim do ziemi dżilbabie, opowiada historię “Omara, który spotyka swoją babcię z Somalii. Omar chce przebrać się za ducha na Halloween i chce, żeby babcia poszła z nim i będą straszyć”. Czyli, dzieci szwedzkie mają dowiedzieć się, że dżilbab, który zakrywa kobietę od głów do stop pozostawiając tylko odkrytą twarz, nie jest straszącym kostiumem, ale całkowicie normalnym ubraniem kobiety.

Szwedzkie biblioteki nie martwią się, że te książki, normalizujące mizoginistyczne praktyki islamskiej poligamii i zakrywania kobiet od stop do głów, a skierowane do szwedzkich maluchów, także można uznać za “obraźliwe”, żeby już nie powiedzieć kryminalne. Wręcz przeciwnie: biblioteka w Sztokholmie już zamówiła egzemplarze książki Dziadek ma cztery żony.

Po tym jednak, jak dwie gazety napisały o tych książkach, autor, Oscar Trimbel, oznajmił, że wycofa z rynku książkę Dziadek ma cztery żony. Nie podał jednak powodów tej decyzji.

Podwójne standardy są rozprzestrzenione w szwedzkim establishmencie nie tylko jeśli chodzi o książki dla dzieci. 30 września szwedzkie władze były gotowe pozwolić szwedzkiej grupie neonazistów “Nordycki Ruch Oporu” (NMR) ma marsz w Goteborgu, tuż obok synagogi, która byłaby pełna ludzi, jako że był to dzień Jom Kippur, najważniejszy święto żydowskie roku. Mimo protestów, szwedzka policja odmówiła reagowania na niepokoje społeczności żydowskiej, ale szwedzki sąd administracyjny w końcu zmienił trasę marszu.

Według relacji prasowych zaledwie kilkaset osób przyszło na marsz NMR, wielu z tarczami i w hełmach, podczas gdy około 10 tysięcy ludzi uczestniczyło w kontrmanifestacji.Mała grupa tak zwanych “antyfaszystów” starła się z neonazistami, jak również z policją. Według policji aresztowano ponad 30 osób, a jeden z policjantów odniósł lekkie rany. Policja spodziewała się przemocy i wezwała posiłki ze wszystkich stron Szwecji. Jeden ze szwedzkich obserwatorów ocenił, że marsz NMR w zasadzie był nieudany z powodu niewielkiej liczby uczestników i niemożności dotarcia do rzeczywistego celu marszu.

Członkowie neonazistowskiego Nordyckiego Ruchu Oporu (NRM) podczas wcześniejszego marszu w Falun, w Szwecji, 1 maja 2017. (Zdjęcie: Edaen/Wikimedia Commons)

Choć dziwne jest to, że policja pozwoliła na ten marsz tam i tego właśnie dnia – można go było przesunąć na inną datę i do innej dzielnicy miasta – reakcja szwedzkiego rządu na demonstrację nazistów jest jeszcze bardziej godna uwagi.

Po marszu szwedzki premier, Stefan Löfven powiedział, że planuje zaproszenie centrowo-prawicowych partii opozycyjnych do dyskusji, jak “przeciwdziałać antydemokratycznym siłom w kraju”.

Minister spraw zagranicznych, Margot Wallström, lamentowała nad marszem nazistów i mówiła:

“Przez całą moją karierę polityczną kierowałam się tym, czego nauczyłam się w szkole o Holocauście… potępianie antysemityzmu… jest demokratycznym obowiązkiem… Jesteśmy świadkami wzrostu nietolerancji i nienawiści w Szwecji, w Europie i na całym świecie… Jest odpowiedzialnością każdego zapewnienie, że historia nie powtórzy się”.

Problem polega na tym, że rząd szwedzki nie robi specjalnie dużo, by “zapewnić, że historia nie powtórzy się”.

Podczas gdy marsz neonazistów był mile widzianą okazją dla rządu, by udawać, że niepokoi się wzrastającym antysemityzmem, pokazywanie tego niepokoju przez rząd jest wysoce wątpliwe. “Empatia” szwedzkiego rządu pojawia się tylko, kiedy antysemityzm okazują grupy nazistowskie. Znacznie bardziej rozprzestrzeniony muzułmański antysemityzm, który przybył do Szwecji wraz z wieloma muzułmańskimi imigrantami, praktycznie nie wywołuje żadnych reakcji. Wallström, która nazwała izraelską samoobronę przed islamskimi terrorystami: “pozasądowymi egzekucjami”, zasłynęła również powiązaniem zamachów w Paryżu w 2015 r. z konfliktem arabsko-palestyńskim, pośrednio winiąc Izrael za masakrę przeprowadzoną przez ISIS w Paryżu, podobno także powiedziała: “Żydzi prowadzą kampanie przeciwko mnie”.

Muzułmański antysemityzm szaleje w Szwecji, co już dokumentował szwedzki raport w 2003 r., ale szwedzki establishment o tym nie mówi; wolą mówić o “islamofobii”.

W dodatku Szwecja nadal wspiera Autonomię Palestyńską (AP) milionami dolarów, mimo faktu, że AP podżega do antysemityzmu i terroryzmu, i używa połowy całej pomocy zagranicznej, by nagradzać i tworzyć bodźce do terroryzmu.

Od momentu powstania w 1993 r. AP systematycznie indoktrynowała swoich obywateli nieustannym potokiem nakazów popełniania dżihadu przeciwko Żydom. Od momentu, kiedy dzieci zaczynają przedszkole, uczą się zgodnie z wersetami koranicznymi 5:60 i 7:166, że Żydzi są przeklęci i że Allah zamienił ich w małpy i świnie. Nienawiść do Żydów nauczana jest w szkołach, gdzie w podręcznikach Izrael jest wymazany z mapy, zaprzecza się istnieniu narodu żydowskiego i neguje Holocaust. Nienawiść do Żydów jest w kazaniach w meczetach, w internecie, telewizji i w radio, mordercy Żydów mają pomniki na placach miejskich jako przykład do naśladowania dla młodzieży, a ta nienawiść nawet występuje w krzyżówkach.

Mein Kampf Hitlera jest od dawna bestsellerem w całym świecie arabskim. W 1999 r. Middle East Media Research Institute (MEMRI) informował, że arabskie tłumaczenie Mein Kampf stało się także bestsellerem na terytoriach pod rządami AP. Kiedy w 2005 r. Mein Kampf opublikowano w Turcji, stał się natychmiastowym bestsellerem, z ponad 100 tysiącami egzemplarzy sprzedanymi w ciągu dwóch miesięcy.

Szwedzki rząd finansuje także grupy, które próbują zrównać Izrael z ziemią.

Jakie jest więc dziwne, że rząd szwedzki lamentuje z powodu marszu nazistów ulicami Goteborgu, niemniej radośnie wydaje olbrzymie sumy z pieniędzy podatników na tych, którzy zgadzają się z nazistami na ulicach Bliskiego Wschodu.

Judith Bergman: Izraelska autorka, publicystka i badaczka. Studiowała nauki polityczne oraz prawo na The London School of Economics.

Szermierze słowa: Witkacy, Schulz, Gombrowicz

Janusz R. Kowalczyk

Witkacy, autoportret, fot. z kolekcji E. Franczak i S. Okołowicza, Bruno Schulz, fot. D. Łomaczewska/East News, Witold Gombrowicz, fot. M. Grinberg

Witkacy, Schulz, Gombrowicz. Trzech szermierzy słowa, którzy wypowiedzieli walkę skostniałej tradycji. Trójka indywidualistów, którzy na literackiej mapie wytyczyli nowe wspaniałe szlaki.

“Było nas trzech, Witkiewicz, Bruno Schulz i ja, trzech muszkieterów polskiej awangardy z okresu międzywojennego. Jak się teraz okazuje, ta awangarda nie była taką sobie znów efemerydą” – odnotował Witold Gombrowicz w swoim “Dzienniku”.

Z perspektywy dziesięcioleci możemy się zastanowić, czy Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego), Brunona Schulza i Witolda Gombrowicza więcej łączyło, czy dzieliło. Co przeważało w ich wzajemnych stosunkach: podobieństwa czy różnice? Oddajmy głos samym zainteresowanym.

Witkacy o Schulzu

“Sklepy cynamonowe” wspaniałe. Gdyby tak Szulz [!] opisał cały świat, a nie jeden zakamar jego, byłby najgen[ialniejszym] pis[arzem] świata.
[list do żony, 1 marca 1934]

“Cynamonowe ogrody” [!] Schulza wspaniałe. Dostań to skądsiś, przeczytaj i donieś, co myślisz.
[list do żony, 3 marca 1934]

Przeczytajcie “Sklepy Cynamonowe” Bruno[na] Schulza – rzecz wysze pierwawo sorta.
[list do Heleny i Teodora Białynickich-Birulów, 11 marca 1934]

Jan Kochanowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), Roman Jasiński i Bruno Schulz, Warszawa 1934, fot. Jan Kochanowski / archiwum E. Jasińskiej / Fotonova

Teraz odnowiliśmy znajomość, a raczej przyjaźń, i miałem sposobność poznać go bliżej po przeczytaniu “Sklepów cynamonowych”, które zrobiły na mnie wprost piorunujące wrażenie. Do niedawna nie wiedziałem, że jeśli chodzi o rysunek – Schulz jest niemalże samoukiem. To może tylko jeszcze spotęgować podziw dla tego zadziwiającego talentu i osobowości. Jako grafik należy on do linii demonologów. Według mnie zaczątki tego kierunku widać w niektórych dziełach dawnych mistrzów, jeszcze w nim niejako niewyspecjalizowanych, np. u Cranacha, Dürera, Grünewalda, gdy malują oni z dziwną pewnością, rozkoszą wyuzdania tematy bardziej piekielne niż niebiańskie, odpoczywając w nich z czystym sumieniem po często przypuszczalnie nudnych i wymuszonych świętościach. […] Tu nie chodzi o akcesoria demonizmu (czarownice, diabły itp.), tylko o to zło, w istocie swej podkładkę duszy ludzkiej (egoizm, który robi wyjątek tylko dla gatunku, drapieżność, chęć posiadania, żądze płciowe, sadyzm, okrucieństwo, pragnienie władzy, gnębienie wszystkich dokoła), na której dopiero przez odpowiednią tresurę wyrastają inne, szlachetniejsze właściwości, dające się zresztą nawet u zwierząt zaobserwować w formie zarodkowej.

To są tereny, na których pracuje Schulz – specjalność jego jeszcze w tym zakresie to sadyzm kobiecy, połączony z męskim masochizmem. […] Środkiem gnębienia mężczyzn przez kobietę jest u niego noga, ta najstraszliwsza, oprócz twarzy i pewnych innych rzeczy, część kobiecego ciała. Nogami dręczą, depczą, doprowadzają do ponurego, bezsilnego szału kobiety u Schulza jego skarlałych, spokorniałych w erotycznej męce, upodlonych i w tym upodleniu znajdujących najwyższą bolesną rozkosz – mężczyzn pokrak. Jego grafiki to są poematy okrucieństwa nóg. Mimo całej potworności gęb ma się wrażenie, że damy Schulza myją starannie szczotkami nogi dwa razy dziennie i nie mają nagniotków. Inaczej byłoby wprost straszno, a moralnie jest straszno i tak.

[“Wywiad z Brunonem Schulzem”. Pisane przed przeczytaniem odpowiedzi Schulza, 4 IV 1935]

Na naszym zaprzałym, antyintelektualnym horyzoncie literackim, gdzie przeważa błazeństwo i podlizywanie się ohydnej Klempie publice, zepsutej już od lat ciągłymi karesami podlizywaczy, książka Schulza jest zjawiskiem pierwszorzędnym. Przecież poza Kadenem (który gdyby miał więcej odwagi charakteru, gdyby dbał o swój rozwój umysłowy, byłby geniuszem wszechświatowym najwyższej możliwej marki) nie ma u nas dosłownie prawie co czytać, Schulz jest, według mnie, nową gwiazdą pierwszej wielkości – chodzi o to, czy wytrzyma, czy mu dadzą żyć i pracować, czy się rozwinie dalej i – jak. Oby nie było z nim, jak z biedną gwiazdą Nova Herculis, która już na piątą wielkość zjechała. O tych problemach później – na razie wywiad. Napisałem pewną ilość pytań: d o s ł o w n i e odpowiedzi Schulza podaję in extenso, bez żadnych moich dodatków.

[“Wywiad z Brunonem Schulzem”. Pisane przed przeczytaniem odpowiedzi Schulza, 4 IV 1935]

Bardzo spodobały się Stasiowi “Sklepy cynamonowe” Schulza. Napisał o tej pięknej książce artykuł, zaprzyjaźnił się z Schulzem i mam wrażenie, że stosunki z nim pozostały dobre do końca.

[Jadwiga Witkiewiczowa, “Wspomnienia o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu”, Kraków, 1953]

Witkacy o Gombrowiczu

Stanisław Ignacy Witkiewicz, fotografia z cyklu “21 min”, 1931

Przeczytałem “Ferdydurke” i wyłem ze śmiechu. Są kawałki genialne. Muszę o tym napisać. Tylko IV rozdział jest świński.
[list do Jerzego Birnbauma, później: Pomianowskiego, 3 sierpnia 1939; w IV rozdziale padają słowa: “Zaiste, zdawać by się mogło, że im człowiek rozumniejszy i zdolniejszy, tym bardziej podatny głupocie, zbrodni i szaleństwu. Człowiek taki, zamiast uznać po prostu, że skłamał, nie cofnie się przed krwią, mordem, pożogą, śmiercią cudzą, a nawet własną – byle urealnić kłamstwo i jeszcze w tej nędznej śmierci za blagę upatrywać będzie jeden więcej tytuł do wyższości”. Półtora miesiąca później, po agresji Armii Czerwonej na Polskę, Witkacy popełni samobójstwo]

Na imię było mu Witold, nazwisko – Gombrowicz
Z pozoru był to sobie zwykły spacerowicz
Lecz tkwiła w nim dzika dziwność nieświadoma siebie
Z tego konia kiedyś będzie niezłe źrebię!
[wiersz Witkacego zanotowany przez Gombrowicza w jego “Dzienniku”]

Beletrystyka była rozrywką, na którą rzadko kiedy [Witkacy] mógł sobie pozwolić, ale i na to zawsze znajdował czas, głównie wieczorami, już w łóżku, czytając czasem do późnej nocy, gdy mu się powieść podobała. Miał też zwyczaj robić odpowiednie uwagi na marginesach, o ile dana książka była jego własnością. Nic tak nie lubiłam, jak czytać powieść z jego uwagami. Ostatnia, którą miałam w rękach, a której niestety nie zdążyłam przeczytać, była “Ferdydurke” Gombrowicza, bardzo gęsto zapisana uwagami – przepadła jak tyle innych.
[Jadwiga Witkiewiczowa, “Wspomnienia o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu”, Kraków, 1953]

Schulz o Witkacym (i do Witkacego)

Witkacy pisał do mnie. […] Radzi mi zmienić zupełnie tematykę “celem naciągnięcia jajowodów, aby dokonać ostatecznego spermotrysku”. Ale niech mu Pani tego zdania nie zacytuje, bo będzie mnie oskarżał o niedyskrecję, chociaż tu o moją potencję chodzi, nie o jego.
[list do Romany Halpernowej, 13 października 1937]

Bruno Schulz, “Wiosna” (Święto wiosny), 1920–1921, cliché-verre na papierze, 11,5 x 17 cm, fot. Muzeum Narodowe w Krakowie

czytaj dalej tu: Szermierze słowa: Witkacy, Schulz, Gombrowicz