Archive | 2021/04/20

Kobiety Powstania w Getcie Warszawskim.

Apr20

Kobiety Powstania w Getcie Warszawskim.

Wirtualny Sztetel

MIRA FUCHRER

Data urodzenia: 1920
Miejsce urodzenia: Warszawa
Data śmierci: 8 maja 1943
Miejsce śmierci: Warszawa
Zawód: syjonistka, bojowniczka w getcie warszawskim
Powiązane miejscowości: Warszawa
.

Fuchrer Mira (1920, Warszawa – 08.05.1943, Warszawa) – syjonistka, bojowniczka w getcie warszawskim. Członkini Ha-szomer ha-Cair oraz Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestniczka powstania w getcie, partnerka życiowa dowódcy powstania Mordechaja Anielewicza.

Urodziła się w 1920 r. w Warszawie. Dokładna data nie jest znana. Była członkinią i działaczką ruchu młodzieży syjonistycznej Ha-szomer ha-Cair. Prawdopodobnie tam poznała Mordechaja Anielewicza. Zaraz po wybuchu drugiej wojny światowej wyjechała razem z Anielewiczem do Wilna. Do Warszawy wrócili w styczniu 1940 r., a w listopadzie tego roku trafili do getta.

W getcie Mira Fuchrer pracowała w kooperatywie krawieckiej razem z Tową Frenkel i Rachelą Zylberg. Działała w Żydowskiej Organizacji Bojowej od początku jej istnienia jako łączniczka dowództwa. W ramach tej funkcji wyjeżdżała także do gett poza Warszawą. W lutym 1943 r. wzięła udział w napadzie na kasę Judenratu (ul. Nalewki 37). Jej zadaniem było przeniesienie zdobytych tam 100 tys. złotych do sztabu ŻOB. Akcja zakończyła się powodzeniem.

W czasie powstania w getcie warszawskim Mira Fuchrer walczyła w getcie centralnym, razem z Mordechajem Anielewiczem. Zginęli 8 maja 1943 r. w bunkrze dowództwa powstania przy ul. Miłej 18. Tak to wydarzenie wspominał Marek Edelman: „Anielewicz miał dziewczynę, taką ładną, jasną, ciepłą. Siódmego maja był z nią u nas, na Franciszkańskiej. Ósmego maja, na Miłej, zastrzelił najpierw ją, potem siebie”[1.1].

2 kwietnia 1948 r. Zarząd Główny Związku Żydów Uczestników Walki Zbrojnej z Faszyzmem złożył wniosek o pośmiertne odznaczenie Miry Fuchrer Krzyżem Walecznych. W uzasadnieniu wniosku zapisano: „Członek ŻOB-u, Towarzyszka walki Mordechaja Anielewicza, wyróżniła się szczególnym bohaterstwem. Zginęła w bunkrze komendy ŻOB-u ul. Miła 18”[1.2]] (pisownia oryginalna). Decyzją prezydenta Bolesława Bieruta, 19 kwietnia 1948 r., Mira Fuchrer została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

BIBLIOGRAFIA:

Tajtelbaum Niuta

Data urodzenia: 31 października 1917
Miejsce urodzenia: Łódź
Data śmierci: lipiec 1943
Miejsce śmierci: Warszawa
Powiązane miejscowości: Łódź, Warszawa, Lwów

.

Tajtelbaum Niuta, właśc. Rywa Tajtelbaum, pseud. „Wanda”, „Wanda Witwicka” (31.10.1917, Łódź – lipiec 1943, Warszawa) – uczestniczka licznych akcji dywersyjnych organizowanych przez żydowskie podziemie. Członkini Polskiej Partii Robotniczej w getcie warszawskim, łączniczka Bloku Antyfaszystowskiego, członkini grupy specjalnej Sztabu Głównego Gwardii Ludowej.

Urodziła się w tradycyjnej żydowskiej rodzinie chasydzkiej jako Rywa Tajtelbaum (Taitelbaum), córka łódzkiego fabrykanta, Icka Majera Taitelbauma[1.1]. Młodość spędziła w Łodzi, następnie odbywała studia historyczne i filozoficzne na Uniwersytecie Warszawskim. Już w okresie międzywojennym zaangażowała się w ruchu komunistycznym. 

Wedle dostępnych źródeł, w ramach działalności w tzw. specgrupie (grupie specjalnej), Niuta Tajtelbaum brała udział w zamachach na niemieckich funkcjonariuszy. Jak zapamiętano, swój młodzieńczy, niewinny wygląd wykorzystywała zakradając się z bronią w najbardziej niebezpieczne miejsca. Osobiście miała zastrzelić kilku oficerów Gestapo – ich liczba i tożsamość pozostaje jednak nie do ustalenia. W getcie opowiadano, że weszła do niemieckiego urzędu ubrana w wiejską chustę, z kobiałką w ręku. Nie wzbudzając niczyich podejrzeń, pod pretekstem „sprawy osobistej” zbliżyła się do funkcjonariusza SS, strzeliła do niego z rewolweru, po czym prędko się oddaliła. Według innej historii, po nieudanym zamachu na agenta Gestapo, przebrana za lekarkę odnalazła go w sali szpitalnej i zastrzeliła na miejscu[1.2]. 

Dzień po wybuchu powstania w getcie warszawskim, „specgrupa” warszawskiej Gwardii Ludowej w składzie: Niuta Tajtelbaum, Franciszek Bartoszek („Jacek”, dowodził grupą), Jerzy Duracz („Felek”) i Zygmunt Bobowski („Zyg”), brała udział w zakończonej sukcesem akcji przy placu Krasińskich, zwanej „akcją na Nowiniarskiej”. Celem „specgrupy” byli żołnierze Waffen SS, ostrzeliwujący z dział ulokowanych na ul. Nowiniarskiej żydowskich powstańców skupionych na terenie szopu szczotkarzy[1.3].

Dnia 19 lipca 1943 r., w bramie domu w którym mieszkała (ul. Poznańska 21), aresztowało ją Gestapo. Bojowniczka nie zdążyła nawet zażyć przygotowanej zawczasu trucizny. W areszcie torturami próbowano wymusić na niej wyjawienie informacji umożliwiających ustalenie tożsamości jej towarzyszy. Niuta nie wydała jednak nikogo. Została zamordowana niedługo potem i pochowana w nieznanym miejscu. Została zapamiętana jako „Wanda z warkoczykami”, legendarna bojowniczka i autorka słów: „Jestem Żydówką i komunistką; moje miejsce jest wśród najbardziej aktywnych bojowników przeciw faszyzmowi, w walce o honor mojego narodu, za niepodległość Polski i wolność ludzkości”[1.4].

BIBLIOGRAFIA

  • Grupińska A., Odczytanie listy. Opowieści o powstańcach żydowskich, Wołowiec 2014.
  • Gutman Y., The Jews of Warsaw, 1939 – 1943: Ghetto, Underground, Revolt, Bloomington 1982.
  • Mark B., Powstanie w getcie warszawskim na tle ruchu oporu w Polsce. Geneza i przebieg, Warszawa 1953.
  • Mark B., Walka i zagłada warszawskiego getta, Warszawa 1959.
  • Pocalun G., Dania – wspomnienia Geni Pocalun [online] https://dzismis.com/2016/04/01/wspomnienia-geni-pocalun/ [dostęp: 05.03.2021].

Altman Tosia

Data urodzenia: 24 sierpnia 1918
Miejsce urodzenia: Lipno
Data śmierci: około 26 maja 1943
Miejsce śmierci: Warszawa
Zawód: działaczka syjonistyczna, bojowniczka ruchu oporu

.

Altman Tosia, właściwie Taube (Towa) Altman (24.08.1918, Lipno – 26.05.1943?, Warszawa) – działaczka syjonistyczna, członkini kierownictwa Ha-Szomer ha-Cair, znana przede wszystkim jako bojowniczka żydowskiego ruchu oporu w okresie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej, organizatorka podziemnych struktur Ha-Szomer ha-Cair, działaczka Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestniczka powstania w getcie warszawskim.

Urodziła się w Lipnie, w zamożnej rodzinie żydowskiej, jako córka Gustawa Altmana i Anny (Mani) z domu Gutkind. Jej ojciec Gustaw Altman był z zawodu zegarmistrzem; z czasem otworzył sklep jubilerski we Włocławku. Na podstawie danych zgromadzonych w instytucie Yad Vashem można przypuszczać, że Gustaw Altman był tożsamy z Gedalją Altmanem, ur. 1886 we Włocławku, zamordowanym w czasie Zagłady. W Zagładzie zginęła także matka Tosi – Anna (Mania, Chana) z domu Gutkind, przypuszczalnie także ur. 1886 we Włocławku. Oboje rodzice mieli przejść przez getta w Żychlinie i Warszawie, a śmierć ponieśli w niemieckim nazistowskim obozie Treblinka.

Jakkolwiek Altmanowie wywodzili się ze środowiska chasydzkiego, sprzyjali bardziej otwartym postawom. Znalazło to wyraz w zapewnieniu córce wykształcenia w języku polskim i hebrajskim. To ostatnie wynikało z syjonistycznych sympatii ojca. Tosia Altman uczęszczała zatem do gimnazjum hebrajskiego we Włocławku, a w wieku 11 lat wstąpiła do Ha-Szomer ha-Cair, gdzie szybko została instruktorką, wychowawczynią młodszych dziewcząt na koloniach szomrowych. W 1935 r. wzięła udział w IV Światowej Konwencji Ha-Szomer ha-Cair w Popradzie (obecnie Słowacja). Była też redaktorką gazetki w języku hebrajskim “Hanawadim”. W tym okresie chciała wyemigrować do Palestyny, a w 1938 r. znalazła się nawet na kursie przygotowawczym w kibucu w Częstochowie. Plany uległy zmianie po powołaniu Tosi do centralnego dowództwa Ha-Szomer ha-Cair w Warszawie w 1938 roku.

Od początku okupacji niemieckiej zajmowała się organizacją żydowskiego ruchu oporu, w tym podziemnych struktur Ha-Szomer ha-Cair na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Należała do Żydowskiej Organizacji Bojowej. Jako łączniczka podróżowała po okupowanej Polsce, wykorzystując swój „aryjski” wygląd (jasne włosy, język polski). W 1941 r. wraz z Leą Koziebrodzką organizowała grupy samoobrony w getcie wileńskim. W latach 1941–1942 odwiedziła getta w Grodnie, Białymstoku, Częstochowie i Zagłębiu Dąbrowskim; sporządziła raporty o sytuacji w tamtejszych dzielnicach zamkniętych. 7 kwietnia 1942 r. wysłała z Hrubieszowa ostatni list do Palestyny. Współpracowała z Arie Wilnerem, łącznikiem pomiędzy ŻOB a Armią Krajową.

Wzięła udział w powstaniu w getcie warszawskim. 8 maja 1943 r. znajdowała się w bunkrze przy ul. Miłej 18, tym samym, w którym przebywał Mordechaj Anielewicz wraz z dowództwem powstania. Po ataku niemieckim udało jej wydostać się przez jedyne nieodkryte wyjście, a następnie przejść do bunkra przy ul. Franciszkańskiej 22. W nocy z 8 na 9 maja wyszła z getta kanałami wraz z ok. 30 bojownikami, na ul. Prostą; prowadził ich Symcha Ratajzer ps. Kazik. Po przewiezieniu przez podstawioną ciężarówkę do Łomianek, grupa ukryła się w lesie z zamiarem przystąpienia do partyzantki.

Po kilku dniach Tosia Altman, wraz z innymi członkami Ha-Szomer ha-Cair, powróciła do Warszawy. Ukrywała się na poddaszu zachowanej do dzisiaj fabryczki ozdób choinkowych Szymanowicza w podwórzu kamienicy przy ul. 11 Listopada 10. Miejsce to służyło wcześniej członkom podziemia krążącym między gettami na terenie okupowanej Polski. Złożyła relację z pacyfikacji bunkra przy Miłej członkini ŻOB Helenie Rufeisen.

24 maja 1943 r. wybuchł groźny pożar, w którym zginęło 8 osób. Jego przyczyną był podobno zapłon ichtiolu, który Tosia Altman przetapiała wytwarzając maść na ranę. Ratując życie, wyskoczyła przez okno. Ciężko poparzona została zatrzymana przez granatową policję, a następnie wydana Niemcom. Trafiła do szpitala, gdzie zmarła wskutek odniesionych poparzeń (być może także tortur i braku odpowiedniej pomocy), prawdopodobnie 26 maja 1943 roku.

W 1948 r. została pośmiertnie odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

BIBLIOGRAFIA

  • Rufeisen-Schüpper H., Pożegnanie Miłej 18. Wspomnienia łączniczki Źydowskiej Organizacji Bojowej, Kraków 1996.
  • Shalev Z., Tosia Altman 1918–1943, [w:] Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia, Jewish Women’s Archive [online:] 27.02.2009, https://jwa.org/encyclopedia/article/altman-tosia [dostęp: 19.02.2020].

  • Zawartość publikowanych artykułów i materiałów nie reprezentuje poglądów ani opinii Reunion’68,
    ani też webmastera Blogu Reunion’68, chyba ze jest to wyraźnie zaznaczone.
    Twoje uwagi, linki, własne artykuły lub wiadomości prześlij na adres:
    webmaster@reunion68.com

The Warsaw Ghetto Revolt was initially dubbed ‘fake news’ by some US Jews

Apr20
The Warsaw Ghetto Revolt was initially dubbed ‘fake news’ by some US Jews

MATT LEBOVIC

New book ‘The Jewish Heroes of Warsaw’ traces the immediate aftermath of Holocaust’s most famous revolt, including the ‘gendering’ of resistance and politicization of its narrative

Jews marched out of the ghetto during Warsaw Ghetto Revolt in April and May, 1943 (public domain)

When American political cartoonist Arthur Szyk decided to commemorate the one-year anniversary of the Warsaw Ghetto Revolt, he crafted a montage dedicated to “the heroic battle of our brothers in the war against the Nazi barbarians,” as the caption read.

The image showed a cross-section of Warsaw Jews fighting against a Nazi war machine intent on burning the ghetto to the ground. Most of the ghetto’s 400,000 Jews had already been deported to the death camp Treblinka in 1942, and about 800 people — most of them young adults — participated in armed resistance the following year.

Although Szyk knew that women were involved in the revolt, no woman appeared in his widely circulated image. There were boys with side-curls and men in workers’ caps, as well as resisters with symbols nodding to socialism, Zionism, and Polish nationalism — just no women.

“The memory of the revolt and memory of resistance does end up being very gendered,” said historian Avinoam Patt, whose book — “The Jewish Heroes of Warsaw: The Afterlife of the Revolt” — will be published on May 4.

Among ways in which the revolt was “edited” for American audiences, said Patt, was a “specific type of heroic image that privileged masculine fighters as leaders of the resistance while presenting women as symbols of martyrdom and sacrifice,” he told The Times of Israel in an interview.

In his book, Patt explores the revolt’s immediate afterlife, when Jewish communities began to “process” what took place and shape narratives that still endure. For example, Patt demonstrates how the revolt was memorialized in Israel to enforce Zionist ideology, while American Jews generally framed the revolt as part of Allied war efforts.

“The book looks at the interplay of history and memory,” said Patt, director of the Center for Judaic Studies at the University of Connecticut.

Arthur Szyk’s commemorative montage of the Warsaw Ghetto Revolt (public domain)

When the Warsaw Ghetto Revolt broke out on April 19, 1943, Jews around the world were sitting down for the Passover seder. By this point in the war, it was widely known that millions of Jews were being murdered across Europe. However, in the United States, American Jewish leaders had been unable to catalyze large-scale rescue actions.

News of the revolt hit just as people were shifting from “active rescue efforts” to “memorial mode,” said Patt, and not everyone in the US believed a revolt had taken place.

Historian Avinoam Patt (courtesy)

For example, New York’s influential “Der Tog” would not confirm an uprising took place until May 12. In an editorial, the Yiddish newspaper said the revolt was likely a German “pretext” to conduct a massacre, and that unarmed Jews were not able to hold off an army that devoured Poland in four weeks.

Apart from the stance of “Der Tog,” however, the American Jewish press generally picked up the story. For example, “The Forward” printed a front-page story about the revolt on April 23, just four days after the outbreak of fighting.

In both the US and Israel, media outlets erroneously reported that “Polish commandos” had infiltrated the ghetto to help lead fighting. In fact, no such commandos participated, and the ghetto’s Jewish Fighting Organization managed to obtain only a few weapons from Polish resistance leaders.

‘A revolution in Jewish history’

As Jews slowly learned the identities of Warsaw Ghetto Revolt fighters, fictionalized accounts began to appear. In the Yiddish play, “The Battle of the Warsaw Ghetto,” the heroes were fictionalized to meet the needs of a dramatic NBC radio production, for example.

“In the American context, the identities of the heroes seemed less important,” said Patt. “For Zionist leaders in the Yishuv, the names matter greatly, as they did for Bundists in New York and elsewhere,” he said.

For American Jews, the revolt was most important as a symbol of Jews’ contribution to the Allied war effort, said Patt. The fictionalization of the revolt endured for decades, including the seminal 1961 book, “Mila 18,” by Leon Uris.

Warsaw Ghetto footbridge connecting cut-off parts of the ghetto from Aryan Warsaw under Nazi occupation (public domain)

“The revolt was interpreted differently by different groups of Jews,” said Patt. “Current social and political agendas shape how history is recorded,” he said.

During the months following the revolt, a public relations battle was waged behind the scenes. Specifically, Zionist leaders were alarmed that Bundist leaders were claiming credit for what took place in Warsaw.

In May 1944, several Zionist leaders hiding in Aryan Warsaw compiled accounts of the revolt from all fighting sectors of the ghetto. The document trove was sent to London, and the name Mordechai Anielewicz — the revolt’s 24-year old leader — entered into Zionist and Jewish history.

Zivia Lubetkin (public domain)

When Zionist leaders compiled their 120-pages of testimony, they made sure to elevate the movement’s role in unifying resistance movements across the ghettos. The narrative that only Jews can protect themselves contrasted — for example — with the Bundists’ emphasis on Jewish-Polish cooperation.

In Israel, the revolt came to be seen as “a revolution in Jewish history.” The uprising’s first day became an “anchor” for Yom HaShoah and the creation of Yad Vashem, as well as the resistance-oriented nature of Israeli Holocaust memory in general.

One of the “Jewish heroes of Warsaw” featured in Patt’s book is Zivia Lubetkin, whose eight-hour speech about the revolt sent shockwaves through pre-state Israel in June 1946. Along with other former resisters, Lubetkin founded the Ghetto Fighters’ Kibbutz in 1949 to commemorate that chapter of Jewish history.

Still, Patt notes, while certain names of Jewish heroes would be recorded by history, others would fade from collective memory, along with the experiences of the Jewish masses who constituted the bulk of the population in the ghetto.

Baking matzah in the Warsaw Ghetto, Nazi-occupied Poland (Courtesy: Yad Vashem Photo Archives 24DO6)

“The symbolic spirit that animated the fighters would be more important than the identities of the actual fighters themselves, just as political interpretations that reinforced the existing worldviews of Jews in Israel and America would matter more than the complexities of wartime behavior that led to the revolt,” said Patt.

“Historians would seek to record the names of heroes in the ghetto; memory only demanded that the Jewish people remember that those heroes had fought for Jewish honor and dignity,” added the historian.

Zawartość publikowanych artykułów i materiałów nie reprezentuje poglądów ani opinii Reunion’68,
ani też webmastera Blogu Reunion’68, chyba ze jest to wyraźnie zaznaczone.
Twoje uwagi, linki, własne artykuły lub wiadomości prześlij na adres:
webmaster@reunion68.com

TV7 Israel News 19.04

Apr20
TV7 Israel News 19.04

TV7 Israel News

1) Gazan Islamists launched a rocket toward Israel’s southern communities over the weekend – drawing an Israeli retaliatory response.

2) The Foreign Ministers of Cyprus, Greek, Israel and the United Arab Emirates conclude a multilateral meeting – aimed at further deepening regional cooperation on multiple areas of joint interest.

3) U.S. President Joe Biden voices satisfaction that despite the latest developments the Islamic Republic of Iran remains engaged to try and revive the 2015 nuclear agreement.

Zawartość publikowanych artykułów i materiałów nie reprezentuje poglądów ani opinii Reunion’68,
ani też webmastera Blogu Reunion’68, chyba ze jest to wyraźnie zaznaczone.
Twoje uwagi, linki, własne artykuły lub wiadomości prześlij na adres:
webmaster@reunion68.com